Sempre imos querer a Suso de Toro

Sempre imos querer a Suso de Toro como a alguén da familia. Concretamente como a ese primo da túa nai, patrón de altura xubilado, co que miras de xuntarte nas vodas e os enterros; sabes que a vai liar soltando moi vehemente creativas opinións que igual non proceden, pero que el cre necesarias e urxentes. Logo se ten o día acabará por marearte a cabeza e remexer as tripas, e alguén da mesa ofreceralle unhas hostias e haberá un silencio incómodo e un xa sabedes como é, non o pode evitar, non lle tiredes do aire. Pero ti quererás que fale polas súas historias de cando estivo no Capetón, porque sabe o nome de tódalas pedras de Bares a Fisterra e porque é un tipo realmente guai, inda que el diga que non, que ogallá ser convencional.

Suso, fóra de lugar, é a película de Alberto Sacido sobre un home que acumula varias condenas. A primeira, ser escritor. Iso non é tan malo de por si; ao noso amigo foille máis que razoablemente ben na vida e na creación: non é o toxicómano que escribe versos no colchón mexado da casa okupada nin a directora de banco á que lle escapan as compañeiras para que non lles atorre ca vixésima novela que autoedita en Amazon. O malo é a necesidade perpetua de atención e casito. E claro, se por riba es bo no teu, tes ambición e confianza e che deron de probar esa droga en cantidades significativas, pois sempre vas querer máis.

A segunda condena é ter unhas ideas fortes. E que non sexan exactamente as máis populares. E non poder calalas. Por el e por todos os disidentes do mundo. Aquí o cómputo entre opinións raras–aceptación tampouco sería o de Magda Goebbels escribindo sobre maternidade; Suso sempre tivo unha ampla parroquia e nunca habitou unha illa robinsoniana. Nos peores momentos, cando os xornais pasaban del e os poderosos tachaban o seu nome, atopou acubillo no independentismo catalán, como Melody no Luar antes de ir a Eurovisión, cando só a lembraban polo baile do gorila. O mesmo que a diva de Dos Hermanas, De Toro rebelouse: o titular da súa entrevista aló polo 2001 era "Penso en exiliarme". Ao carón da súa foto, moi pintón sobre as vías do tren, comprometidas declaracións doutro artista: Julio Iglesias asegura que a Galicia le viene bien Fraga.

O documental ten ese punto de amargura polas cacicadas que lle fixeron a Suso –que non se lamenta de nada e se mostra encantador, gabándose dun fracaso que se non o menciona ninguén máis o imaxinaría; e di que todo o volvería a facer igual e inda con máis ansia e radicalismo– tamén momentos ben divertidos. O da editora Silvia Querini é puro Yolanda Ramos en Paquita Salas. Como se dirixe á cámara –nesta hora e cuarto de conversas só ela mira para o espectador– describindo a canonada de cando un animal editorial atopa a un animal literario. Aí De Toro eleva o queixo e perde a mirada nun xesto moi típico dos escritores –e que repite unha chea de veces– cando alguén intenta descifrar o seu mundo creativo e queda como sen saber que lles dicir. Humanamente a parte cos editores seica é a máis interesante. Está obvio o café cos irmáns, e como suspiran ao recordar "ai Suso, o mal que o pasaron papá e mamá contigo cando viña a policía por casa e tiñas propaganda".

Logo a demais xente que escribe fala para si mesma, os políticos escoitan con atención e logo soltan cousas obvias en ton riquiño –saen Zapatero e Ana Pontón, curioso fracaso o do protagonista–, pero os editores son os que descobren, traballan, loitan e perden a ese talento. O entusiasmo de Querini contrasta ca tristura de Manuel Bragado. Este mira a De Toro como a un enfermo incurable, ou o cura protagonista de San Manuel Bueno, mártir ao colega antes de confesarlle que dá misa pero perdeu a fe. Algo así como ai Susiño, a tropa coa que turrei despois de ti. Fan unha cousa como de vellos amantes, falar sen mirarse.

A min emocionoume cando leva os seus cadernos de escritor, que deberían estar nun museo, ao insti para que focen os rapaces neles. Que tío xeneroso. E o momento no que chora lembrando a cadea humana dos centros educativos cando o Nunca Máis, aló fronte o mar, cando foron relevantes. Eu estaba alí, morreando no bus e nalgún punto entre Bares e Fisterra. E lía Polaroid e Tic Tac unha e outra vez, claro. Que fracaso máis curioso o de Suso.