Blog | O Cabaret Voltaire

O reino que nunca deixamos de ser

Unha vez, fará vinte anos, pregunteille a Xavier Senín polo gran mito galego: a existencia dunhas naves nas que Cultura dá hospicio os libros que ninguén vai ler. Son milleiros de volumes de concepción non desexada. Xavier eludiu contestarme, pero souben que se ocupara de entregalos nas bibliotecas como se fosen galgos rexeitados por cazadores.
photo_camera

XAVIER SENÍN, o meu referente en tradución do francés, foi escollido membro correspondente da Real Academia Galega. A academia non cansa de darme sorpresas. Esta foi unha alegría. Os guionistas da RAG reescriben as tramas polas noites, pero parece que van deixar rematar o Ano Carvalho sen cambios. Se o Papa Francisco non ve claro prolongar o Ano Santo, non vai desautorizalo Freixanes pola vía das Letras Galegas. A familia do homenaxeado e algúns dos meus amigos reintegracionistas andan amolados.

Dedicar ese día a don Ricardo foi xusto. Outro asunto son dedicarlle dúas Letras consecutivas. Ignoro os argumentos do presidente da RAG, pero non sería aceptable repetir discursos, revitalizar amizades intensas con quen xa non pode matizalas, glosar novamente poemarios,... Se penso no alumnado, malamente vai entender que o montemos outra vez no carrusel dun señor que leva 30 anos fóra do mundo.

O país precisa sacudirse a humidade pechada dos cemiterios. Sería ben mellor consagrar o ano literario a un autor vivo, reeditarlle a obra, pasealo polos institutos, levalo a xantar pola contorna do Hórreo e darlle unha felicidade verdadeira, non coma as que dan os dereitos de autor.

Mariño escribiu catro libros, que como carreira literaria non conta de non ser que os asine Juan Rulfo

O criterio de que pasen dez anos para ser homenaxeado nada garante. Un día sáeche unha María Mariño e tes que poñer un autobús para trasladar os académicos ata O Courel. Aínda se comenta o choque das medallas douradas saltando de peito en peito nas curvas. Mariño escribiu catro libros, que como carreira literaria non conta de non ser que os asine Juan Rulfo.

Abondo teñen os autores galegos con marchar ao alén coa dúbida de se lles recoñecerán as noites malgastadas escribindo sonetos en vez de baixar ao bar para ver goles de Iago Aspas. Máis nos valía un Día das Letras para Ferrrín, Darío Xohán Cabana ou Manuel Rivas; que os rapaces soubesen que o único que escribiu na ultratumba foi Chautebriand e que os autores tamén compran zapatos. Un tío da miña nai compraba zapatos e cedíallos aos fillos durante quince días para que llos abrandasen.

Todos precisamos dalgunha fe. Stendhal perdeuna os 20 anos. A esa idade é cando "se domina a idea do mundo e do papel que nel se vai representar". Eu abandonei a fe antes, aos 16, cando reparei en que aquelas cancións tan harmónicas e ilusionadoras que nos aprendían as monxas eran versións en castelán e de rima forzada de Bob Dylan ou Simon & Garfunkel.

A maior nostalxia que dominaba a Stendhal era a napoleónica. O xeneral corso era contado de estatura e iso animábao a asomar por riba dos outros. Teríamonos aforrado de comprar tabaco nos estancos das viúvas e de rezar rosarios con chocolate se lle chegan a regalar un bo par de tacóns cubanos ao militar ferrolán. A miña avoa rezaba o santo rosario en euskara coa súa voz de vicetiple. Non comprender aquelas oracións mantivo a miña fascinación relixiosa durante a infancia.

Unha ditadura é unha megalomanía armada. Ten explicación psíquica e non política, sexa o pequeno de Ferrol ou Fidel Castro quen a impoña

Hemingway dicía que as peores persoas que tratara eran Franco e Enrique Líster, ambos os dous galegos. Hai quen leva anos remarcando a violenta Revolución de Asturias como incendio do Reichstag para argumentar o punch de 1936. Unha ditadura é unha megalomanía armada. Ten explicación psíquica e non política, sexa o pequeno de Ferrol ou Fidel Castro quen a impoña. Carecen de xustificación tanto a revolución que empezou no Gramma como a cruzada que acabou no Azor. Lugrís pintou o iate de Franco —"Sempre lle pregunto polo Ferrol de su Excelencia", presumía de vacile— e Isaac negouse a pintar o Valle de los Caídos. A necesidade modula a ética, pero Díaz Pardo foi firme:
—O arquitecto, Pedro Muguruza, quería meterme no equipo de artistas plásticos daquela obra maniquea, faraónica e intolerable; típica dos que acadan poder. Decidín escapar e virme para a terra facerme cacharreiro.

Risco cedeu ao pánico; Otero Pedrayo, non. A don Ramón non lle preocupaba a ameaza social. Un señor que canta opera ao afeitarse non teme ás navallas. Ao cabo, Otero pensaba con Chateaubriand que "unha multitude é un deserto de homes". Hai un alma megalómana e tráxica nos nosos pais da Patria. O seu corazón era máis grande que a Galicia que sufriron e nunca se entenderon coa esquerda. Rexeitaron que o marxismo fose un cristianismo que superou o rural e se industrializou. Descubriron na primeira hora a tendencia ao caos do comunismo, a entropía do home novo.

Risco era amargo, tenso, febril e triste a pesar de que lía aquel Nietszche hedonista que soamente podía crer "nun Deus que saiba bailar". O seu reaccionarismo era romántico e anticapitalista:
—A xeración dos vellos franceses que pasan dos cincuenta anos semellan ser un pobo diferente do que forman os de trinta para abaixo. Rapaces novos, que todos semella que visten en tendas de roupa feitas, todos de color branco, todos rasurados, todos penteados para atrás. Tipo estándar, roupa estándar, mentalidade estándar.

A Xabier Senín hónrao a gloria de ser afrancesado. A Academia Galega debe ter un membro afrancesado en toda circunstancia. París inventou a institución. Senín, pola súa banda, inventou unha nova vida para a morgue dos libros como director xeral do gremio. Como Xavier é discreto nunca me dixo nada sobre os famosos milleiros de volumes daquel páramo de papel. Atrevínme a dalo por suposto e ofrecerlle un consello:
—Por que non corredes a voz de que hai billetes de 100 euros entre as páxinas desas obras?

Supoño que xa estarán xubilados, a salvo desta crise que o único bo que vai traer é un futuro barroco grave, pesado e escuro.

A idea non é orixinal. Miqui Otero fala dese ruxe ruxe nun mercadiño libreiro de Barcelona. Eu mesmo teño atopado billetes da República e unha pistola alemá entre os libros que o meu tío Juan gardaba baixo sete chaves. A arma proporciona un poder que excusa de toda lectura. O meu tío andara a cabalo con ela pola fronte rusa, onde foi combater o ateísmo e o marxismo nesta orde; pero non me consta que a usase. O ardor guerreiro acalmóuselle na Transición.  Deu en militar naquela dócil socialdemocracia de Tierno Galván, a quen lle sobraban o talento, as lecturas e a melancolía:
—Me gustan las mujeres otoñales.

Agora gardo eses libros, unha colección de premios Nobel en pel; pero non sei dos billetes nin da pistola. Na casa contan que a tía Nati, que era química de formación e valente de carácter, desmontou a Luger peza a peza. Foinas lanzando unha a unha ao mar do Orzán nunha noite de lúa brava e fría na que as ondas saltaban bébedas de traxedia.

O meu tío perdeu a fé en derrogar a plusvalía empresarial cando empezou a ver camaradas contemplando a fin da Historia dende a casa común do PSOE. Cando estes entraron nos consellos das caixas de aforros e puideron pasearse entre as coleccións de obras de Díaz Pardo e Lugrís se renderon á suavidade coa que as finanzas acarician os egos. Supoño que xa estarán xubilados, a salvo desta crise que o único bo que vai traer é un futuro barroco grave, pesado e escuro.

Como as pistolas non son eficaces contra as cicloxéneses sanitarias, soamente nos queda protexernos coas débiles mascarelas azuis e mirar cara a outro lado. Eu mirarei cara ao lado da arte, aínda que hai que desfrutala en breves doses como toda mentira.

Estes días busquei a verdade en  O reino medieval de Galicia (Xerais), onde Anselmo López Carreira e Xosé Miguel Andrade dedican tanto esforzo a demostrar que fomos un reino como a explicar por que nolo negaron oficialmente. A primeira parte é ben interesante; a segunda tamén, pero para historiadores. A reflexión que atopo na última páxina, esa que está en branco, é que fomos unha gran potencia e acabamos derrotados por pactos entre elites. Ao empezar o libro esperaba unha sorpresa, confeso.

Comentarios