Blog |

O don da pertenza

Se queremos saber que agardamos para nós mesmos, exploremos o que pensamos sobre as cidades

A AUSENCIA [de Samanta] tamén permite axitar a aparencia do reparto, engadindo varias mulleres de cor, así como cuestións raciais e de identidade de xénero, pero non, é importante dicilo, distincións de clase”
Brian Lowry en CNN.com

26. Hai unha certa violencia soterrada en ver revivals de series e filmes, especialmente se neses revivals continúan os mesmos personaxes durante uns anos. Eu fun espectador feliz da primeira Sexo en Nova York. En primeiro lugar, por Nova York, claro, cidade que adoro. Gústanme as urbes nas que é posible volver empezar moitas veces. Unha das cousas divertidas do primeiro Sexo en Nova York era a rixidez enlatada do formato. Aproximadamente ao minuto 13 de cada episodio Carrie lia en off tres ou catro liñas que comezaban "In New York…" e daba paso a unhas notas costumistas sobre os hábitos dos neoiorquinos, os locais de moda, os cócteis de inauguración de exposicións ou algunha caracterización pintoresca de Long Island, antes de vermos as catro amigas entrar nun bar ben maqueadas. A voz de Carrie imitaba as irónicas descricións manhattanianas tan propias de Woody Allen ou de Fran Lebowitz, pero en modo cóctel sen alcohol das cinco da tarde; agardaba eses comentarios edulcorados como un inxenuo groupie.
O desafío dos guionistas do novo revival da serie é encaixar as personaxes trintañeiras na actrices de cincuenta; non é só resolver un asunto complexo no guión, senón que cómpre solventar a difícil circunstancia de confrontar ao espectador consigo mesmo. Onde foron parar estas mulleres en vinte anos? E onde foches parar ti mesmo? Como pode reaccionar o espectador ante esta moviola temporal? Neste tempo, as tres mulleres de Sexo en Nova York fixeron amigas negras, pero non amigas pobres. Hai algo profundamente perturbador e normalizado no noso tempo: elevar o ton de debates de identidade persoal sempre que non afecten en realidade á trama subterránea do mundo. Calquera que coñeza un pouco a historia da arte debera saber de sobra que, no fondo, o poder adora de sempre encher de cor os seus cadros, sempre que esa cor non cambie o fondo. Pero os cadros, cadros son.

Con todo, o que máis lle agradezo ao libro de Baamonde é tentar facer ver que estamos no medio dunha partida na que se decide o futuro do país para os vindeiros cen anos.

"Esta obsesión cos Estados-nación non se corresponde coa realidade da hoxe moi concentrada economía do coñecemento, que está centrada nas cidades globais e arredor delas". 
Richard Florida en Citylab.com

27. Esta é unha das citas que abren o último ensaio de Antón Baamonde, Unha nova olanda (Galaxia, 2021). Hai veces que as dedicatorias son como a clave na que se interpreta a partitura do libro. No caso desta obra, parecen ir dirixidas como advertencia ao público potencial. Antón Baamonde deixa de lado a soberanía, a relación con España ou o eterno bucle identitario tradicional no laiante ensaísmo sobre o país para reivindicar un debate sobre o noso desenvolvemento urbano, unha discusión en teoría máis pragmática. Teño certas dúbidas sobre iso: penso en certas elites de Barcelona-Cataluña, xa de volta deste tema das macrourbes, que consideraron -con maior ou menor acerto- que hai umbrais de poder aos que só se chega ingresando nos selectos clubes internacionais que teñen dereito soberano de admisión. Como bo ensaio de combate, no libro de Baamonde hai argumentos provocadores, como dubidar da vixencia da estrutura atomizada de xestión do territorio, ou apelar ás ideas trasnoitadas que o seu propio lector —a minoría activa galeguista— ten sobre o país. Un par de casos: como non acabamos de reparar nas salvaxes consecuencias da emigración da xente nova ou o ánimo de seguir alimentando ese animal mitolóxico que é a Galicia rural e ancestral, como demostra o Novo Cinema Galego. Como investigador desa ancestralidade do país nos seus diferentes ámbitos, non podo estar máis de acordo, non só coa idea, senón coas súas consecuencias nas nosas cabezas.

Con todo, o que máis lle agradezo ao libro de Baamonde é tentar facer ver que estamos no medio dunha partida na que se decide o futuro do país para os vindeiros cen anos. A primeira cita do libro, do ilustrado Francisco Somoza de Monsoriu, que en 1775 publicou un lúcido ensaio chamado Estorbos i remedios de la riqueza de Galicia, indícanos de quen quere ser fillo adoptivo Baamonde. Tamén aqueles ilustrados galegos de finais do XVIII eran conscientes do momento.

Creo que é a relación que os galegos temos coas megalópoles o que fai que estes edificios neoiorquinos nos resulten modernos e antigos ao tempo

"No século anterior, James Bryce definira Nova York como ‘unha cidade europea, pero de ningún país en concreto’, e mesmo en 1945 Manhattan era, en moitos sentidos, un lugar moi pouco estadounidense". 
Jan Morris, ‘Manhattan 45’, Gallo Nero, 2016
.

28. Unha noite, saíndo dun clube en Manhattan, descubrín diante de min, ao final da rúa, o rañaceos máis fermoso de Nova York, o edificio Chrysler. O edificio vese desde todas  partes e a todas horas, pero hai pensamentos que só se activan, coma nos videoxogos, cando pisas a baldosa axeitada. Fulguraba co seu art déco, como unha lanza de prata cara o céo. Creo que é a relación que os galegos temos coas megalópoles o que fai que estes edificios neoiorquinos nos resulten modernos e antigos ao tempo. Antigos, polo seu estilo. Modernos, porque a nosa idea da modernidade urbana ficou prendida nesoutro lugar e tempo gardado no celuloide e na voz de Frank Sinatra. O edificio Chrysler comportábase esa noite coma o coloso de Rodas, a Torre de Hércules ou o Faro de Alexandría: coa súa omnisciencia divina, outorgábame o seu amparo e o agasallo de me sentir parte da cidade. Nese meu Nova York, almorzaba polas mañás nun Starbucks, canda as flaquísimas modelos de axencia que vivían no piso alugado de enriba e o intérprete dun baixo dunha das orquestras de Manhattan. 

Estes días a exposición de Antonio Palacios en Vigo reconstrúe a mítica maqueta do Ensanche da cidade en 1932.

Esa maqueta está instalada no imaxinario intelectual do país, coma o futuro dun país que non foi; gústanos porque non vemos tanto nela a Barcelona do Atlántico, como se dicía de aquela, senón a Nova York do Atlántico oriental. Gustaríame saír da noite dun bar vigués e ser bendecido polo Pazo de Galicia, no alto do monte do Castro, a xeito dun Montmartre venteado; ser dunha cidade que me daría unha identidade lixeira e líquida como unha capa de seda. Na contra, o que vexo no frío destas noites é o lucernario da Berenguela, guiando os poucos peregrinos que teiman en camiñar ata a noitiña ata a miña cidade, desde hai máis de mil anos. O lucernario dame un orgullo de permanencia, pero tamén o medo da permanencia; por iso no fondo os galegos adoramos nas cidades. Queremos marchar e ficar aquí ao mesmo tempo. Estou seguro que o lucernario provocaría a envexa de Rick e Wenda, aló no Public Arts do Lower East Side, se o viramos ao saírmos fóra do club cun par de copas de máis; a nós danos pesadez, a eles daríalles certezas. Non se conforma quen non quere.

Comentarios