"O SEU ESTILO identifícase con facilidade. As súas personaxes amosan unha baixa estatura, músculos pesados e aspecto bruto. Abunda neles un tipo de face de nesgos negroides. A anatomía aparece esaxerada".
Juan José Martínez, El maestro de Sobrado (1966).
23. Non son precisas máis de dúas frases para descubrir o talento dalgúns escritores. Adoita suceder tamén con outros artistas: unha luzada inmediata na percepción. Pasoume ao entrar na igrexa de San Salvador, en Pazos de Arenteiro. Aínda que o retablo da Nosa Señora dos Anxos atópase nunha capela lateral, parece que chama por un. O seu autor tallaba obras únicas entre o mosteiro de Sobrado dos Monxes e Ourense, aló pola metade do século XVI. Foi Juan José Martínez quen propuxo un nome probable para este artista: Jacques Paris, francés de nación. Outros indicios, nos últimos anos, apuntan nesa dirección. Un home que foi parte dunha transhumancia de artesáns franceses, como Juan de Juni, estendéndose polo occidente da Península Ibérica na busca de clientes para a súa arte. En Galicia foron uns cantos, pero o meu favorito é Cornelis de Holanda. Do mestre de Sobrado chama a atención a forza do seu trazo: este autor case anónimo recoñécese en cada unha das tallas que ten dispersas entre algunhas igrexas rurais e urbanas. Imaxínomo basculando entre o atrevido e o conservador, como sempre lle esixe o contratante —caprichoso, timorato, pretencioso— ao artista. O seu nome non se preservou de maneira clara na documentación, pero a súa identidade é tan rotunda que se asoma sen dúbidas entre o rural ourensán. Del o que quedou foi xusto o que non queda dos escritores: o estilo.
As imaxes do fotógrafo galego bríndannos a oportunidade de acceder a elementos detidos no tempo, que forman parte de recordos e instantes de aquelo que foi, que ás veces continúa sendo.
J.G. en Revistart
24. Carlos Valcárcel, finado estes días, tiña un blog cunhas poucas entradas, un flickr con seis ou sete subidas. E logo unha residencia dixital: Fotocommunity, onde subiu un impresionante arquivo de máis de cinco mil fotos a baixa resolución. En tanta imaxe hai de todo: branco e negro/cor; alleos/familia; paisaxe/paisanos. Como moitos fotógrafos urbanitas do século XX, tiña devoción por retratar unha certa idea do rural: as vellas engurradas, os paisanos con boina, as feiras, o polbo, o xato. Porén, no futuro recoñeceranse con rapidez, dunha luzada, as fotos de Valcárcel entre os milleiros de retratos de vellas con panos á cabeza. Os retratados fan un alto nese sufrimento terrible co que nos obsequian moitos fotógrafos e decídenlle sorrir, tal vez por compaixón, a Carlos. Con todo, o máis importante é como retrata ás rapazas que sobreviven no vello mundo. Para Valcárcel, o final da sociedade tradicional sucede no corpo das labregas, esas mozas que nos 60 estrean minisaias entre os regos, as cortes, as vacas. Así que, como sempre que aparece xente nova, a cousa non parece pintar tan dramática. A diferencia do que opina J. G., Valcárcel é un fotógrafo do cambio, e non da permanencia. Poderá perder perder o seu nome e non importará: chamaranlle o Mestre das Mozas Modernas cando impriman en poster as súas fotografías, e será un acerto.
Ao ver o traslado de Josephine Baker ao Panteón pensei que se cadra o máis importante que deixou De Gaulle foi o gusto pola pompa presidencial
“O historiador Pierre Nora sinalou que aqueles que escriben sobre de Gaulle non poden escapar facilmente do propio marco de referencia imposto por de Gaulle a quen o investiga. “É como unha pintura de Vermeer onde a luz que parece alumear o cadro vén en realidade do propio cadro”.
Julian Jackson. A certain idea of France: The life of Charles De Gaulle. Allen Lane, 2018.
25. En que medida eran conscientes o Mestre de Sobrado ou Carlos Valcárcel de cal era a habilidade concreta que os distinguiría no futuro? A maior parte das persoas non nos preocupa demasiado cal será a nosa memoria detrás de nós. Se temos algo máis de responsabilidade, deixamos os bens máis ou menos atados, pouco máis. E se dispoñemos dun talento ou unha voz singular, só iso sobrevivirá de nós, disperso; pero rara vez seremos conscientes de cal será ese talento singular. A neurose do xeneral De Gaulle por dominar a súa propia memoria trala morte está brillantemente trazada na biografía de Julian Jackson. Pregúntome ata que punto lle saíu rendible a manía monodiscursiva ao xeneral. Ao ver o traslado de Josephine Baker ao Panteón pensei que se cadra o máis importante que deixou De Gaulle foi o gusto pola pompa presidencial. Ao final, o presidente francés tamén era un artista manual que deixaba a súa personalidade esculpida nos lumes fatuos dos rituais democráticos. Só hai que abrir os ollos en Francia para recoñecer o estilo e a traza de De Gaulle; así será cando no futuro se revise o Estado francés do século XX e as súas circunstancias. Só De Gaulle sabía que ficaría del no futuro. E non sería o seu papel na resistencia.
