Blog |

Un plan literario

Cando un ritual se esquece, convírtese nun estorbo que debe ser solucionado ou curado. Atravesamos en coche entre Agolada e Antas de Ulla. A xente míranos estrañada. Algún home quérenos avisar de algo, como cando levas a porta aberta do maleteiro.
Halfon
photo_camera Halfon

VISTA
AS CABEZAS levántanse sorprendidas ao noso paso. Desde outros coches se nos quedan mirando cando nos adiantan. Ata que nos decatamos de por que. Levamos prendidos na matrícula e na vasoiriña da lúa traseira uns maios recén colleitados. Inofensivos, amarelos e ben pagáns maios celebrando a medra dos días. Non sei se esa tradición existía no interior de Galicia e se perdeu. É curioso como un acto de fonda significación ritual, cando se perden os códigos compartidos, convértese nunha molestia arrastrada polo coche. Todos os homes, con esa solidariedade masculina que provocan os asuntos do motor, empéñanse en avisarnos. Velaí que o ritual acaba por se converter nunha explicación, e nós en apoloxetas tribais pola Galicia interior.

OLFACTO
Moito me gustou Canción de Eduardo Halfon (Libros del Asteroide, 2021), unha indagación difusa ao redor do secuestro do avó do autor en Guatemala por parte da guerrilla. Trátase dunha breve novela, escrita de xeito impecable —si, ese é o adxectivo—, que forma parte do  proxecto literario deste escritor de orixe libanesa, e que cobra forma nos seus singulares e breves libros. Fedello entre entrevistas ao redor dese suposto proxecto. En Letras Libres: "Aquela primeira edición de El boxeador polaco funcionou como unha especie de libro xestor, ou como libro nai, ou coma un sol, se se quere, para todos os libros seguintes. Nunca sei como seguirá. Nin tampouco cando remata". En Zenda: "Para chamalo proxecto debera existir unha planificación que non existe. Agora non sei se vén outro libro". O suposto proxecto polo que preguntan os xornalistas sempre se esfarela nas vagas respostas do escritor, imprecisas como o cheiro da fritanga. O proxecto parece ser a asideira do xornalista para tentar dotar de sentido un acto literario porque un proxecto soa máis a arquitectura ou a alta política, a cousas serias, que isto de xuntar letras. A editorial tamén promove o equívoco na súa contracapa, así que o autor debe ser, como mínimo, cómplice do equívoco.

OÍDO
A Academia dinos que un proxecto é "a idea de algo que se pensa realizar e de como se pensa realizar". Expresa unha vontade e unha ollada cara o futuro máis ou menos clara. Non dubido que haxa escritores que constrúan un proxecto literario como tal, que mesmo o teñan por escrito, compulsado e por rexistro. Pero creo que o proxecto literario escorrega polas marxes das definicións da academia. E poño un caso. En Balada nas praias do Oeste (Sotelo Blanco, 1985), de Manuel Rivas, xa está contido o mundo que imos ler en Zona a defender (Xerais, 2020) do mesmo autor. Un é poesía, outro é ensaio. Un ten unha raíz territorial, o outro escríbese desde o pensamento ecoloxista global. Polo medio a Manuel Rivas pasoulle toda unha biografía por riba, e se cadra de aí eses dous cambios, poesía por prosa, e nacional por internacional. Non sei se o Manuel Rivas de 28 anos pensaba xa no que escribiría o Manuel Rivas de 64. Dubídoo moito: a vida é demasiado importante como para encerrala nalgo tan etéreo como un proxecto literario. Os libros teñen a propiedade de nacer dunha luzada e ao mesmo tempo fermentar durante toda unha vida. Coma os pórticos románicos, teñen na súa columna central sempre a xenealoxía de Cristo. Por iso é rara a obra dun escritor que, ollada en perspectiva, non permita recoñecer a partitura global, por moi errática que teña sido a traxectoria.

O proxecto literario ten moi pouco de proxecto, se pensamos nunha idea planificada, perfectamente definida, trasladando palabras para prestixiar accións.

TACTO
Un vello canteiro de Palmeira deume unha vez unha boa lección sobre a planificación do artista. Este home, que fora radiotelegrafista na Mercante e chegara a se meter de agachadas no pazo imperial en Tokio, dedicaba a xubilación a esculpir santos no granito do Barbanza. Con eles creaba ese formato da arte popular hoxe chamado land art. El sempre negaba que tivera unha idea previa da pedra. "Fago o que xa está dentro dela", explicaba humilde. Unha sorte de animismo artístico, dunha exculpación, dun sometemento do artista a unha vontade telúrica. Escoitei despois outras veces a outros destes canteiros que chegaron á pedra na xubilación. O proxecto creativo estaba máis ben no ambiente, como unha cosmovisión, esa weltanschauung, da que tanto gosta o Galituiter. Tamén lle escoitei unha segunda lección, por certo. O canteiro tiña na porta da cosa unha curiosa figura barbada, de ollos profundos. "E iso que é, un guerreiro celta?", preguntou un amigo. O vello nin nos mirou, e mascullou un: "É Jomeini, carallo". Coa arte popular hai que atemperar sempre os entusiasmos interpretativos.

GUSTO
O proxecto literario ten moi pouco de proxecto, se pensamos nunha idea planificada, perfectamente definida, trasladando palabras para prestixiar accións. E iso non quita, con todo, que haxa unha intención literaria, unha teima ou obsesión, unha delimitación do campo, ás veces consciente e ás veces non. É o caso da morte do pai en Paul Auster ou os labirintos en Borges. A acción sería como a dese escultor de Palmeira: escribimos o que no fondo, a pedra xa ten dentro, aínda que como no monte, segundo a luz que toque ese día, se resalten unhas cavidades ou outras.

SATURACIÓN
O monte galego está estes días como se xogaras a saturar fotos no editor de imaxes. Os amarelos da flor do toxo nas abas dos montes chegan a ser tan cautivantes e inmersivos que é difícil entender como a rede, as representacións artísticas, os anuncios publicitarios e ben poucos poemas modernos recollan esta apoteose natural. Chámenme revirado, pero creo que lle temos un estraño medo á forza das cores máis espléndidas do país. A mesma xente que ve normal os verdes das fotos de Irlanda e de Escocia protesta que nos "pasamos co Photoshop" nas fotos de prados e bosques galegos. A mellor solución para isto sempre é negalo. "Pero ves ben? Notaches algún problema ultimamente? Non terás que ir ao oculista?".  Á fin e ao cabo, que é a identidade senón unha enfermidade?

Comentarios