O próximo solsticio de inverno, o día 22 de decembro, cumprirase o centenario do nacemento de don Álvaro, de cuxo óbito cumpríronse 30 anos en febreiro. Para todo bo afeccionado á gastronomía, literatura e á mestura de ambas as cousas, don Álvaro non pode ser outro que Cunqueiro.
Cunqueiro ten páxinas marabillosas nas que imaxina fabulosos menús de archimandritas dos tempos dos emperadores bizantinos da dinastía Paleólogo, páxinas que se len con pracer e que son froito tanto da imaxinación como da erudición.
Outras veces, describe menús vividos, con pratos da gran cociña dos seus tempos, inevitablemente francesa, que se len con certa envexa. E está o Cunqueiro que nos conta cuchipandas netamente galaicas, da súa terra, que se len con gula.
O meu desaparecido colega e amigo Luís Bettónica comentábame sempre que nunha ocasión estaba en Vigo con Cunqueiro, pola Pedra. Don Álvaro propúxolle "imos facer unha comida intelixente". E así, tras embaularse a clásica ducia de trece ostras nun bar desa rúa, fóronse ao veciño "Mosquito" a comerse un fermoso linguado cada un.
Por outra banda, en datas como as actuais, Cunqueiro gustaba de acudir a Lugo, ás festas de San Froilán, para regalarse o menú típico deses días na vella cidade romana: polbo "á feira" e perdiz. Outra comida intelixente. E é que unha cousa é a literatura e outra a vida cotiá.
En Vigo tomábanse, e tómanse, ostras das que había en Arcade, ao fondo da ría. Ostras planas, das chamadas cientificamente "Ostrea edulis", sinxelamente "ostra comestible".
Hoxe impuxéronse as ostras que chamamos cóncavas, as que antes chamabamos "portuguesas" pero que agora, con apelidos ilustres, son as que están de moda. Non teño nada contra elas; pero quen creceu saboreando recoiro galegas, planas, coñeceu un sabor dunha finura da que carecen as "rechonchas", quizá máis potentes.
Unha docenita de ostras, co seu puntiño de limón -potencia o efecto yodado, pero pode prescindirse del sen problemas- e un bo albariño cerca, son un principio magnífico. Entre nós non fai falta o pan de centeo, nin a manteiga, ao estilo francés, para gozar destas: bastan elas mesmas.
E son un pracer alcanzable, sobre todo desde que empezaron a instalarse ostrerías nos mercados, iniciativa que comezou o madrileño de San Miguel.
Despois, linguados. De augas galegas. Exemplares que superan bastante o medio quilo. No Mosquito ofrécenos fritidos ou á prancha; hoxe a tendencia vai pola segunda opción, pero nesa veterana casa viguesa hai que tomalos fritidos: resultan sublimes, aínda que un haxa de renunciar á pel crujiente que tería se o fixemos á prancha. Nas copas seguiriamos co mesmo albariño.
En Lugo pasariamos ao tinto, un mencía da Ribeira Sacra quizais; hai xa etiquetas de moitísima categoría. Honraremos así ao clásico polbo das feiras, que vai da cazuela de cobre ao prato de madeira, quente, cortado en rodajas, bañado con aceite e espolvoreado con sal gordo e pemento máis ou menos picante, segundo gustos.
O polbo debe "triscar" na boca: nada hai máis triste que un polbo reblandecido. E faranos falta un bo pan do país "para empuxar".
Finalmente, unha perdiz. Perdiz vermella, que é a raíña. Estofada, chamada tamén á cazadora ou en salsa de perdiz. é un dos sabores máis rotundos do bosque, do outono e é a peza de caza por antonomasia para o español, que sempre terminou os seus contos con aquel retrouso de foron "felices e comeron perdices", frase na que un investiría a orde dos factores, xa que as propias perdices son fontes de moi saborosas felicidades.
Dous menús perfectamente realizables nestes meses otoñales, cando a natureza vístese de ouro e ofrece o mellor da súa despensa. Catro pratos ben distintos, pero practicamente perfectos en si mesmos e nas combinacións imaxinadas e practicadas por Cunqueiro.
Máis adiante, cando o inverno sexa unha crúa realidade e achéguense eses entroidos que llo levaron hai xa trinta anos, será momento de homenaxear a Cunqueiro con outro dos seus pratos favoritos, non menos "intelixente" que os anteriores: unha boa empanada de lamprea. Xa ven como, en efecto, circular polos camiños galaicos da gastronomía de Cunqueiro é unha cousa que abre tremendamente o apetito. E, contado como el o conta, o lector case o vive en por si.
E, á fin e ao cabo, ¿non é ese o obxectivo da literatura?
