A vila máis fea de Galicia

APARECÉUSEME clara e distinta, como disque o amor verdadeiro ou a cousa máis linda cando a vida cha pon diante, iso pode ser un fillo, o mar conxelado cando estás ao bacallau en Noruega ou Ermonela Jaho facendo de Cio-Cio San en Madama Butterfly; eu conducía distraído (estrada nin moi boa nin moi mala, nin principal nin remota de todo, eucaliptos ás beiras e marquesiñas comestas do verdello: unha estrada calquera) e alí golpeoume o capó, o parabrisas e o miolo por fin, como o camión exhausto que vén de fronte, como o xubilado en pánico no sentido contrario.

Era a vila máis fea do país. Esquecín o seu nome. Igual polo shock, igual pola sorpresa. Ou máis ben por mecanismo defensivo do cerebro: se chego a retelo acabaría por escribirllo aquí, sen disimular nada como sempre fago; e virían os veciños cheos de razón darme unhas hostias, por simpático e esaxerado —admitirían, en privado e recuperando o alento despois da malleira, que o sitio bonito non é, pero iso non quita para que outros de fóra veñan dicilo— e logo no hospital e cos dedos rotos habería ler no móbil novísimos artigos sobre os 10 lugares imprescindibles do lugar aldraxado. De maneira que non farei esforzo ningún por recordar que demo puña nos carteis de inicio e fin de poboación, que lembro golpeados e deslucidos —polo menos, sen furar de perdigóns— pero si por intentar explicar esa impresión violenta e definitiva.

Cando a Xunta ou o Gadis fan campañas para vendernos un rostro amable do territorio abondan as tomas marítimas, certamente románticas e salvaxes ca escuma e as ondas todas, pero tamén porque son o único elemento sobre o que non puidemos construír os galegos. As vilas da costa teñen, polo menos, un lado que resulta sempre impecable. As do interior carecen desa sorte. Esta da que lles falo e non recordo o nome entraba nunha categoría de enorme competencia: a da vila-fea-ao-carón-dunha-estrada.

Circular por ela é como unha viaxe no Tren da Bruxa, onde vas encapsulado e afundido no asento agardando polos horrores medidos, asumibles, que un acepta culpable. O primeiro, xa proxectando unha sombra dubidosa sobre o panel que indica que chegamos ao sitio, ten ese aire ferroviario: velaí esta cisterna de auga como para máquina de vapor, de peli de John Ford. Podería tratarse dun silo de cemento ou de sal para as nevaradas, mais xuraría que tiña máis sentido o primeiro, malia que non houbese nin rastro das vías, nin dos indios, nin dos foraxidos. Poderían usala como reclamo turístico, polo diferente, pois detrás dela hai unha medianeira a ladrillo, só parcialmente tapada por un eslogan publicitario, de cores extintas, teléfonos sen prefixo e prezos en pesetas. Nin sequera chegou a moda de pintarlles modernidades a esprai, cousa que será o feísmo dun futuro inminente cando cambien as modas e devalen as cores. Aquí a decadencia é máis honesta, máis veneciana.

Un monolito de militar golpista

Xente pola rúa, pouca. Estarán tras esas fiestras do quinto andar —as únicas que se ven habitadas: os edificios son altos, total cando os fixeron saía case o mesmo pórlle dous que cinco plantas, podían deixalas para alugar, ou para os fillos, pero ai os fillos...— a ver a tele subíndolle o volume nun mando plastificado. Nos baixos tampouco hai nada. Tendas non; unha funeraria 24 horas, si. E unha residencia de maiores, funcional e case lustrosa, e o tanatorio xusto diante, amplo aparcadoiro que fai as funcións de alameda, cun aire clásico marbellí dos 90, esas arcadas cor albero que xa foron mudando a grisallo. Unha estación de recarga de coches eléctricos. Compraría un o alcalde.

En Bélxica teñen Charleroi, en Inglaterra Newcastle: sitios oficialmente feos. Non mola porque cando un é de alí e sae fóra, a burla é automática, nin hai sospeita de descortesía. En Galicia sempre temos un algo único e bonito, inda que sexa un McAuto no polígono, un monólito de militar golpista. 
—E quitando iso, que é o mellor de aquí? Preguntará o curioso.
Tomaralle un segundo responder: a xente cun orgullo sen moito motivo pero tampouco sen pasarse.

A vila tan fea pola que pasei debe ser como estas illas que vían os monxes irlandeses navegantes, que aparecen e desaparecen entre as ondas, e non caben en cartografía ningunha; esta vai orbitando polas nubes e cae na terra cando lle cadra, seica cando tocan eleccións ou reparten fondos europeos. Os seus habitantes, aletargados, viven relativamente felices entre que ninguén recorda o nome do sitio e polo tanto non lles chegan facturas, taxas nin por suposto, turistas.