Blog | O Cabaret Voltaire

O conserxe que asomou na trincheira

Mambrú foi á guerra e non volveu. Por Ribadeo explicouse que se metera nunha trincheira de 2 metros de altura. El media 2,08 metros. Adoito aconsellar aos meus fillos que se movan na medianía para ter unha vida longa. Se a túa cabeza sobresae da mediocridade haberá un fusil inimigo que che fure a boca.
Salvador Sobral
photo_camera Salvador Sobral

Mambrú, senón Luís. Cando se contou que un miliciano lle rebentara cabeza, empezaron a chamalo Mambrú. Atendía o hotel Lamas como conserxe. Ao saír de traballar repartía os xornais pola vila. Montaba unha bicicleta que comprara por pezas no taller dun cego, en Coímbra. Era tan alto e a bicicleta era tan pequena que parecía se lle ían desmontar os brazos e as pernas cando rodaba nela. Todo el, a bicicleta e Luís, eran pezas do mesmo mecano.

Mambrú actuaba con tanta responsabilidade que adoptou unha disciplina de adulto en canto aprendeu a ler. Deixou bigote con 14 anos. Con 19 uniuse á columna franquista que pasaba por Ribadeo procedente de Lugo con destino na minería brava de Asturias. Luís viu pasar as camisas azuis, os fusís, os heroes por diante da porta do hotel. O Nordés limpaba o aire aquela mañá. Decidiu soltarse, ser indisciplinado.

O seu soño era integrarse nun batallón ciclista, que se movían polos barreiros da fronte con axilidade e rapidez; pero roubáronlle a bicicleta á altura de Luarca. Acabou na infantería. Foi valente ata que un militante da Unión de Hermanos Proletarios disparoulle dende a trincheira de enfronte . Acertoulle no bigote.

Era excesivamente alto. A mediocridade son anos de vida e garantía de saúde. Nunca houbo unha campaña do Concello de Lugo para promocionar o barro, pero o arqueólogo Enrique Alcorta contoume que había comerciantes da Tracia e da Macedonia que visitaban Lucus Augusti para recoller as xarras que encargaran o ano anterior.

Os imperios acaban por veces en lameiros. Daquela medra a nostalxia do perdido.
—Todos os homes de calquera rincón de Inglaterra din que o rei Arturo non morreu, senón que está nalgures por vontade do noso señor Xesúscristo, e a xente di que volverá e que volverá coa Santa Cruz —anotaba Thomas Malory no século XV.

Estes días nos que os Borbóns viven na decadencia do seu ciclo artúrico recordei a ardua paternidade de Fernando VII

Estes días nos que os Borbóns viven na decadencia do seu ciclo artúrico recordei a ardua paternidade de Fernando VII. A primeira muller, María Antonia de Nápoles, sufriu dous abortos, e a segunda, Isabel de Braganza, deu a luz unha nena que morreu con catro meses. O rei sobreviviu a ambas para casar con Amalia de Saxonia, unha cría de 16 años, coa que non tivo descendencia. Non serei eu quen acuse ao monarca de non comportase como que cervo do monte que «volvia a augua/ leda dos amores, dos amores leda», como cantaba Pero Meogo en tempos de don Dinís de Portugal. 

Stendhal andaba preocupado polas angustias hereditarias de Fernando VII. Preguntoulle a Prosper de Mérimée, quen lle argumentou nunha carta. O motivo sobresaía sexualmente: «Fino e longo como un taco de billar».

Comentáballes antes que a desaparición de Mambrú nunca quedou clara en Ribadeo. Hai quen espera que regrese, como acontece en Portugal co rei Don Sebastião. Desapareceu na batalla de Alcazarquivir, en 1578, combatindo conra uns pretendentes polo trono árido e infiel de Marrocos. Mesmo hai quen defende que lle pasou como ao filósofo grego Epiménides, cando levou as ovellas pastar polos prados de Gnosia sendo adolescente. Unha fenda abriuse no ceo, empezou a chover fría e mansamente  e correu refuxiarse a unha cova. Xuntou palla, deitouse e quedou durmido. Espertou moito despois. Ao saír da caverna descubriu que as ovellas marcharan. Peor foi cando chegou á casa. Os pais morreran e os sobriños eran vellos. Pasaran 80 anos. Epimónides destacaba pola profundidade do sono.

O esvaecemento do monarca xerou o sebastianismo, un movemento mesiánico que convenceu a moitos portugueses de que don Sebastião volverá para fundar o Quinto Imperio

Dende a desaparación de don Sebastião nas áridas terras do norte de África nunca máis se soubo do monarca luso. Morreu sen deixar fillos —nin recoñecidos nin froito doce dunha pulsión—, polo que o trono rematou sinalado como pertenza nos mapas oceánicos de Felipe II. O esvaecemento do monarca xerou o sebastianismo, un movemento mesiánico que convenceu a moitos portugueses de que don Sebastião volverá para fundar o Quinto Imperio. O padre António Vieira profetizou en 1649 que sería o fundador dun imperio que sucedería aos de Exipto, Asiria, Persia e Roma. Non todas as profecías se dan présa para cumprirse.

"Cando voltarás, Encuberto,/ português sonho das eras,/ a trazer mais que o sopro incerto/ do grande anseio de Deus que eras?", escribía Fernando Pessoa con 21 anos na revista Águia. Pasaran cincocentos anos, pero un mesías pode volver cando se sinta suficientemente desexado. Arturo sábeo.

Don Juan Carlos de Borbón sofre un sebastianismo inverso. Marchou a unha terra árida e musulmá, pero ninguén o reclama xa. El quere volver. O caso de don Sebastião é diferente. Os portugueses prefiren a saudade ao regreso, prefiren o brillo de añorar ao cansanzo de convivir; elixen morrer sen avisar para sentirse queridos eternamente. Rexeitan destacar por felices.

O xoves pola tarde falei con Salvador Sobral. El viaxaba dende Lisboa a Guadalajara. O sábado actuaría no Festival de Jazz de Lugo, que se mantén en pé despois de trinta anos de furacáns, treboadas e pandemias. Salvador gañou Eurovisión en 2017. Aínda hai un par de anos confesaba que participar nese concurso fora a súa "prostitución" porque era un «espectáculo de fogos artificiais que nada ten que ver coa música». O xoves aceptoume que a maioría dos seus colegas en Portugal padece o coronavirus da miseria porque o Goberno os ignora. Asumiu que el é contratado grazas a Amar pelos dois, unha canción pequena, recollida e deliciosa.

Esa esperanza ribadense de que Mambrú volva algún día ten a mesma traza de cumprirse como de que aparezan os coches do Fiouco. Manuel Rivas conta en Zona a defender (Xerais) "xa hai lendas que falan de automóbiles que penetraron na néboa para non volver". O Fiouco é unha montaña que ergue altísima sobre Mondoñedo e pola que pasa a A-8 a través dunha néboa mesta e persistente.

O escritor recomenda aproveitar os numerosos cortes da autovía para baixar dende os 698 metros de altitude ata a Fonte Vella mindoniense. Cunqueiro convidou a visitala a un perfumista de París "para que aspirase lentamente o aroma a feo de herba recén curtada e, partindo del, inventase un perfume de outono".

Rivas rememora o 3 de febreiro de 2014, cando "a plana maior de Fomento e demais autoridades desprazadas a Mondoñedo, encofrados na alta retórica dos piares do Estado, non viron como se estendía puntual e parsimoniosa, a gran manta de néboa". Inauguran "o último tramo da da autovía Transcantábrica, vinte quilómetros de ouro formigonado erguidos pola maquinaria pesada e 200 millóns de euros nos montes de Mondoñedo". Pero a gran balea gris de vapor non pasou desapercibida a todos: "Os oriúndos si que a viron, a gran nube, e por iso o seu aplauso foi cauteloso e oblicuo". Os naturais da zona non debían de ser abondo sabios como para preguntarlles pola súa brétema.

O conserxe mentía seguindo o Paradoxo de Epiménides: "Todos os cretenses minten. Eu son cretens"

Mambrú tiña o instinto de que a persoa natural dun lugar é quen mellor o coñece, pero ao tempo percibía a vulgaridade que amosa a vila na que vive un dende neno. Cando os clientes chegaban á recepción do hotel encargábase de confirmarlles todas os augurios desexados sobre meigas, a Santa Compaña e o verde perpetuo do noso país. O conserxe mentía seguindo o Paradoxo de Epiménides: "Todos os cretenses minten. Eu son cretense"; pero a súa intención evitar o desencanto do viaxeiro.

Bendita medianía. Manuel Rivas fala neste novo libro sobre Aníbal Otero, nacido en Ribeira de Piquín en 1911, no ano de Cunqueiro. Otero é autor do Atlas lingüístico de la Península Ibérica. Investigando na raia entre Galicia e Portugal, foi detido e interrogado polas singulares anotacións do seus cadernos. Acabou condenado a morte como espía. En realidade, os sospeitosos apuntamentos eran notas filolóxicas.

Comentarios