Blog | O Cabaret Voltaire

A inquedanza do xinete sobe ao cabalo

O outono sorpréndeme en camiseta. Non me inmuto. Abondan cunha brisa fresca e unha néboa que pinga para que a miña muller atope unha excusa para cambiar o levísimo edredón de verán pola pesadez esteparia do edredón invernal. Pésame coma se unha banda de gansos estivese pisoteándome toda a noite.
Brigitte Vasallo. EP
photo_camera Brigitte Vasallo. EP

A PARTIR DO primeiro de outubro a presidenta da comunidade prende a calefacción no edificio. Parece que celebramos a Revolución de 1917. Os exmilitares prusianos non coñecen feblezas bolcheviques.

A outra noite estaba tan acalorado que busquei Doutor Zhivago no televisor. Esperaba ver pancartas vermellas avanzando en manifestación pola avenida Perspectiva Nevski para aliviarme. Omar Sharif, o protagonista, é un actor exipcio e cristián que se chamaba Michel Chalhoub. "Púxenme Omar porque parecía árabe e era fácil de lembrar para os norteamericanos. Sharif vén de sheriff". Hai que sentir frío no xarrete para que non quedar durmido. Soñei nun mapa de España coa cara de Franco no Nodo asomando pola boca dun volcán que rebentara no parque de El Retiro.

Os meus pesadelos nada teñen que ver cos de Kant. Coñecemos ben a súa vida, tamén a súa morte; de cando enzoufaron o seu cranio, de xeso para facerlle un molde. Daquela un cadáver era un material doméstico. Os amigos dispuñan del ata o atrevemento de branquealo coma un clown.

Nos días antes de morrer Kant deitábase as dúas da tarde. Botaba a tarde cabeceando ata as sete. Nesa hora extraviaba toda a somnolencia nalgún lugar da casa. Deambulaba polas habitacións, perdida a man tranquilizadora da memoria, coma se andase por un bosque escuro.

O filósofo mantiña o seu despacho a 24 graos durante todo o ano. Compartía con José María Aznar o azar xenético de non suar nunca. O seu aspecto era de ter unha circulación de río seco, desa que provoca iglús nos pés. Durmía cunha manta de algodón no verán, que era de lá no outono. Non é que se deitase e se tapase. Non. Sentaba ao borde da cama. Saltaba oblicuamente sobre o colchón botando un extremo da manta sobre o ombro esquerdo. Pasándoa por tras do lombo, facía que xirase para cubrir tamén o ombro dereito. Para rematar repetía a danza silenciosa co outro extremo. Quedaba envolto coma Tutankamon.

Despois de 38 anos na casa, Kant licenciouno cunha paga vitalicia. Era demasiado vagaroso para levarlle o café dende o lume ata a mesa do comedor


O ensaísta británico Thomas de Quincey (1785-1859) conta en Los últimos de Immanuel Kant (Firmamento) que, cada noite, o crítico da razón pura preguntábase: "É posible que exista unha saúde mellor que a miña?". Daba unha volta e logo quedaba durmido. Kant percibía coma unha sorte ser Kant. Aznar, tamén. Ser Aznar, digo.

O único elemento que sustraía do sono ao alemán era o café, a temperatura do café. Se quedaba frío reñía a Lampe, o exsoldado prusiano que miraba por el. Despois de 38 anos na casa, Kant licenciouno cunha paga vitalicia. Era demasiado vagaroso para levarlle o café dende o lume ata a mesa do comedor. O filósofo engadiría como mancha no expedente que era torpe na pronuncia do latín. Kant adoitaba repetir a condea de Horacio: "Post equitem sedet atra cura" ("As inquedanzas do xinete suben canda el ao cabalo").

El alixeiraba as obsesións camiñando despois de xantar. Insistía na teima de andar en solitario. Estaba convencido de que era máis saudable respirar soamente polo nariz. Se tiña que dar conversa o aire coaríase pola boca. Os xantares eran sempre con amigos nun número que atendía ao consello grego para as reunións de convidados. Nunca debe ser inferior en número ás tres gracias nin superior ás nove musas.

O pensador era agradecido coa atención do seu servinte. Nunca lle reprochou que fose incapaz de pronunciar aceptablemente "testudine et facie" para dicir que se atopaba en estado de revista. A Lampe recordáballe a cando quitaba brillo á baioneta para defender a Alsacia e a Lorena na disputa con Francia.

Kant non rexeitaba o alemán nin impuxo o latín na casa. Cóntanos De Quincey que a súa obra era ignorada en Europa por non escribir en francés, como era habitual no continente, e facelo na lingua da súa Prusia Oriental.

Os seus pais emigraran de Galicia a París e retornaran a Barcelona, onde "eles pensaron que volvían a España"


Ata que el naceu a súa cidade, Könisberg, era coñecida soamente polo problema das Sete Pontes. Había que atravesar as sete sen pasar dúas veces pola mesma. Debuxei un croquis. Botei toda unha tarde para intentar resolvelo. Busquei a solución en Google para descubrir que Euler a explicara en 1736, cando Inmanuel era un neno de doce anos.

Daquela Kant estudaba nunha escola de beneficiencia porque a súa familia era pobre. Procedía da miseria. Brigitte Vasallo (Barcelona, 1973) confesa que ela deixou de falar o galego da casa pobre e empezou a expresarse en catalán "coa expectativa de integrarme na modernidade  urbana".

Os seus pais emigraran de Galicia a París e retornaran a Barcelona, onde "eles pensaron que volvían a España" sen saber que continuaban instalados no estrato inferior da sociedade.

A "memoria profunda da miseria" e a "escasa xenealoxía para saber de onde vés" provocou a Vasallo un terror a volver a esa situación, transmitida pola súa familia de saber que "non hai colchón". Escalou ata o estrato de profesora na Autònoma de Barcelona.

Brigitte era "polaca" na casa e "charnega", no colexio. Podo comprendelo. Eu era "vasco" en Ribadeo e "galego", en Bilbao. Entre os anos 70 e os 90 estas palabras non teñen o significado actual; daquela por "vasco" se entendía "partidario dos asasinos de Eta" no meu instituto e "galego", como "inmigrante necesitado" nunha ampla contorna dos Altos Hornos. Decidín que necesitaba aprender o seu idioma para ser aceptado entre os meus compañeiros. Na clase non mo ensinaban e na casa comunicábamonos nun español afectadísimo polo euskara do meu pai e os bilbainismos da miña nai.

Varios dos meus mellores amigos almorzaban sopas de burro canso; xa saben o que son, uns cachos de pan mollados en viño tinto

Pedín aos amigos que me falasen sempre en galego. A situación revelouse absurda porque eu lles solicitaba dialogar nunha lingua que eles se negaban a usar porque sabían que era un calello cun muro de fronte. Así que o primeiro galego que falei era unha koiné como a usada polos dos ciclistas plurinacionais do Tour: o castelán vasquizado da miña casa, o galego asturianizado dos meus compañeiros e o dialecto mindoniense que aprendía nas novelas de Cunqueiro. Cando comecei a escribir novelas tiven que desaprender todo o aprendido e memorizar o galego normativo porque era o rexistro que me requerían as editoras.

Lendo Lenguaje inclusivo y exclusión de clase, o ensaio de Brigitte Vasallo que Larousse publicou en marzo, reparei en que buscar contar unha destreza en galego era para min un elemento de camuflaxe, un rogo para ser aceptado, e que para os outros estudantes era un xeito de tapar o pozo negro da fame e o frío para sempre. Varios dos meus mellores amigos almorzaban sopas de burro canso; xa saben o que son, uns cachos de pan mollados en viño tinto. Ese mesmo temor era o que calaba Kant cando Lampe destrozaba o latín ou trataba de dicir o título en francés dos 400 libros domésticos do seu amo: volver á miseria.

Para ler prendo o televisor para que estea de fondo. Non teño peceira. Gústame ver colores movéndose en segundo plano. O venres puxen Sálvame. Ese programa tivo un logro singular. Belén Esteban, un peixe que procede dun hábitat anónimo, conseguiu nadar nunha piscina exposta a millóns de persoas. Fíxoo sen perder a linguaxe torpe nin a xestualidade tosca. Hai nela unha mestura de inconsciencia e valentía que lle permitiu integrarse nun ámbito pechado a ela. A televisión popular está feita por universitarios que rebaixan os códigos da lingua para achegarse ás maiorías televidentes.

Esteban ascendeu percorrendo o camiño inverso. Immanuel Kant e Brigitte Vasallo, con toda a intelixencia e todo esforzo que fixeron, renegaron da súa orixe para mellorar socialmente.
O primeiro que che explica un siciliano é de onde procede para contrarrestar o meigallo de ser un corleone. Así que, cando me presentan alguén, non deixo pasar os minutos sen explicar onde nacín, en que país medrei e o idioma no que prefiro falar. Tamén digo que son afrancesado, pero é por epatar.

Comentarios