Blog | O Cabaret Voltaire

Rafa Cabeleira, en fuga a Andorra

A primavera azulea os cans e pratea os edificios, polo que fun visitar Compostela. Celebrábase a Gala do Libro, o fasto para o Estado fallido que somos

Rafa Cabeleira

VIVIR CONSISTE en volver a Santiago, pero non en vivir en Santiago. A capital do país converteuse no escaparate da pastelaría que miran extasiadas as novicias clausuradas no convento de Orfas.

O sábado volvín a Compostela. A programación na capital anunciaba un divertido concerto da Escola de Alcobendas, que o mesmo frivoliza con Bach que se atreve con Morricone, e unha aburrida Gala do Libro, que representa todo o esperable que pode dar de si este país.

Madrugo para compostelear. Quedo no café Derby ás doce da maña, cando as agullas dos reloxos están facendo pilates. Sento nunha mesa xunto a unha ventá na que decido, ao chou, que sentaba Valle Inclán. Fóra, na Porta da Mámoa, hai unhas obras discretas. Martiño Noriega está disfrazando Compostela como un relicario.

Inesperadamente, porque el se prometera alcalde neorrealista e secular, pero nada máis secular que un negocio sacro. Pedín un auga, o wishky que tomamos os carlistas.

A cita era con Pedro, o vello amigo da hostal de San Roque. Está apenado polo de Gérard Genette, un pasamento que soamente pode apenar a un filólogo. Fálame un bo treito sobre o peso da perda dese narratólogo francés para os estudos internacionais. Temo que non comprendín nada, pero mirei fixamente as agullas ximnastas do reloxo para concentrarme.

"María Victoria, dende hoxe e ata a fin dos tempos dirás cada palabra no idioma de Galicia"


A efectos desta crónica, interésame máis o que me contou Pedro sobre María Victoria Moreno, a figura salvífica para as Letras deste ano. A escritora estremeña encarna a redención pola lingua, a transfiguración do español ao galego, un éxodo de sentido inverso ao que fan cada día milleiros de galegos.

Xa coñecen a lenda de que chegou a Pontevedra en 1963. A primeira noite, durmindo nunha pensión, espertouna unha pomba dourada que elaboraba o niño novo do vento. O paxariño díxolle —telepaticamente, porque case ningunha ave fala—:
—María Victoria,dende hoxe e ata a fin dos tempos dirás cada palabra no idioma de Galicia.
—Non son digna de tanta dita —contestou ela, arroubada.

Esa era a miña fe ata que Pedro me dixo que nanai, que María Victoria pasaba tempadas cando nena en Valdoviño, en casa dun tío. Daquela foi tocada pola graza inmaculada da lingua.
—As referencias a Valdoviño na súa obra son numerosas: a néboa que baixa da Frouxeira, os xogos cos ratos no faiado e os paseos co can. Chamábana A Nena Tola porque botaba o día tras o cadelo. Que non veña Alonso Montero adornándose con flores de Pigmalión!

Despedinme de Pedro contra o mediodía, porque quedara para xantar con Rafa Cabeleira no Candilejas. Foi entrar na praza de Mazarelos e que trinta anos de pasado se me derrubasen enriba. As lembranzas máis difíciles de sobrelevar son as que humedecen os ollos. Enxuguei as bágoas antes de entrar no restaurante porque aprendín nun colexio de monxas que emocionarse ante descoñecidos resulta desconsiderado.

A infancia é eterna, vive dentro de nós; pero a adolescencia nos define esteticamente


Non coñecía ao columnista de Campelo. Quedaramos hai uns anos no Resurrection Fest, ambos os dous chamados por Iron Maiden; pero el non asistiu porque lle morrera o amigo co que acudía todos os anos a Viveiro. Mentres chegaba pedín un agua, a xenebra dos gin tonics que fan os do Opus Dei. Ao ver entrar a Cabeleira no restaurante sorprendeume que vestise camisa.
—Compreina cando quedei co director dun xornal —desculpouse ao comprobar que eu vestía rigorosa camiseta de Keith Haring azul en  manga curta.

A infancia é eterna, vive dentro de nós; pero a adolescencia nos define esteticamente. Cabeleira pode poñer camisa, pero ten no interior o Alien do heavy que foi. Ese rapaz que escoitaba a AC/DC maniféstase no seu cabelo, unha media melena composta por rizos como os do Santo dos Croques, e no seu xeito ateo de partir o pan branco, que non aprobarían en Galilea.

Pregúntolle a Rafa polo recente artigo de Xabier Fortes no que o xornalista de TVE debuxa forzadamente unha xeración de articulistas pontevedreses. Fortes reivindícase dende a parte baixa dun folio. Rafa é discreto e mide cada palabra, aínda que evita falar en cita, como fan os escritores que poñían enfermo a Eduardo  Zamacois —os pretenciosos din zamacuá—.

O autor cubano evitaba frecuentar os sanedríns literarios. "Non saben falar, teñen que citarse e citar mesmo para pedir ron".

Estaba contándolles o que me dixo  Cabeleira sobre o artigo no que Fortes lanzaba unha indirecta aos antólogos.
—Non quero estar en grupos, Jaure. Eu son autónomo. Algún día deixaremos de ter graza e, se somos un grupo, caeremos todos xuntos.

Hai unha estirpe de escritores galegos que medrou á sombra de Jabois


Non lle falta razón. Hai unha estirpe de escritores galegos que medrou á sombra de Jabois —os burladores din jabuá— que ignoran que esa árbore medrou tanto que lles volveu opaco o sol madrileño.

Ningún amigo común tivo o detalle de presentarme a Manuel Jabois. Falamos unha vez por teléfono.
—Ao principio copiaba moito —confesoume case nunha humillación innecesaria.

Ao primeiro imitaba disimuladamente. Notábaselle. Pero o talento e unha disciplina lectora ríxida permitíronlle "ter voz", que dicían os poetas que publicaban en Dombate nos 80.

Ao redor de Jabois xiran autores que están certos de que o éxito é unha lotaría que se repite cada Nadal. Saben que, no próximo sorteo, serán o elexido. Pero na gloria xornalística hai un cupo. A mala noticia, amigos columnistas, é que está cuberto. Observo que tratan a Rafa Cabeleira con condescendencia, pero é o único coa humildade precisa para asumir que o triunfo é unha arte solitaria. O olfacto vale máis que unha biblioteca para moverse polo mundo.

O concerto da Escola Municipal de Alcobendas na Igrexa da Universidade serviume para facer tempo mentres agardaba a Manuel Gago e Sole Felloza, unha parella á que penso rogar que me adopte coma un orfo dickensiano. Hai persoas que che duran unha conversa, pero a eles encántame escoitalos. O tema tanto ten: a literatura, a historia, a gastronomía, os regos da súa horta na Estrada. A súa puntualidade non é fraguiana, polo que fixen tempo no Pepe Payá degustando outro auga, o vodca que beben nas vixilias os adoradores noturnos.

A cultura galega ten as características dun Estado fallido: carecemos de xerarquía, non somos quen de proveernos  de recursos e nos faltan destinatarios


Os optimistas fanme desconfiar por ilusos, pero Gago pode convencerme ata de que a cultura deste país ten futuro. Cando menos por un minuto. O xornalista inclina o peito para diante e xesticula marcadamente para argumentar. Sen deixar de recoñecer a decadencia que padecemos, fala con orgullo a Armada Galega ou descríbeme o seu regreso ao rural. Sinala brotes verdes alá onde se mire. Eu retruco:
—Manuel, a cultura galega ten as características dun Estado fallido: carecemos de xerarquía, polo que non temos estruturas, non somos quen de proveernos privadamente de recursos e nos faltan destinatarios.

Manuel chasquea a lingua e, cando vai contestar, pasa Ramón Villares por diante da nosa mesa.
—Non fostes á Gala do Libro? Foi interesante socioloxicamente —apunta—. Villares pesa e mide cada palabra que di, como se fose fixala nun palimpsesto.

Aínda fun incapaz de deducir o sentido da súa frase. Polo que mirei someramente nos resultados houbo neopolítica: maioría de premiadas, reparto de botín entre bloqueiros e mareantes, e expiación da última mártir.

De volta a Lugo, avanzando cara ao final da noite pola autovía negra, pensei en que debería terlle pedido a Rafa Cabeleira que me contase a madrugada na que escapou da casa paterna coa súa moza para refuxiarse en Andorra. Traballou durante un ano como informático e, ao regreso, saíu do armario. Saía e entraba de armarios porque os montaba a medida.

A Manuel Gago repetinlle que marchar ao estranxeiro era un factor de regaleguización. Estando fóra, vólvese a vista ás raíces. Seguro que o futuro da cultura galega é tan estranxeiro como o que buscan os presidentes fuxitivos e os rapeiros procesados.

A medio camiño, á altura de Arzúa, paroume Tráfico para que fixese unha exhibición pulmonar nun tubo de plástico.
—Non tomei alcohol, señor axente; soamente auga, que é o bourbon que nos gusta aos apóstatas.

Comentarios