Opinión

A vida íntima de Chejov

TODO AQUEL que leu os clásicos rusos ou estudou Literatura Universal sabe que alá polo final do século XIX hai un enorme baleiro.

Turgueniev nacera en 1818, Dostoievski en 1821 e Tolstoi en 1828: unha década lendaria para as letras eslavas. Ata 1880 non veu ao mundo quen sería o primeiro dos grandes poetas do século XX, Aleksandr Blok. Unha vez caído en desgraza Maksim Gorki, a quen agora pouco paga a pena ler, o edificio da literatura rusa nese medio século queda sostido por un só home: Antón Chejov.

A fama de Chejov non deixou de medrar nas últimas décadas en España, quizais pola popularidade dos seus contos, hai uns anos traducidos por completo na editorial Páginas de Espuma. Estes relatos tomaron o relevo de obras teatrais como A gaivota, Tío Vania ou O xardín das cerdeiras, máis populares noutro tempo. E agora temos a sorte de gozar da grande obra biográfica e crítica sobre o autor, referente mesmo en Rusia a pesares de ser un orixinal en inglés: Antón Chejov. Una vida, escrita hai xa un cuarto de século por Donald Rayfield.

Denantes de seguir co contido do libro paga a pena deterse na forma. Trátase dunha obra primorosamente impresa por Ediciones Plot, cunha tradución magnífica de Daniel Gascón que apenas esvara en dous ou tres lugares concretos. Chaman a atención a cuberta rosada, o formato flexíbel e manexábel e ata unha páxina de créditos orixinal ata o insólito. Os mesmos editores afirman ter pasado por graves atrancos financeiros. Se van a seguir nesta liña, agardemos que non se repitan polo ben do ensaio en lingua española.

En canto ao escrito por Rayfield, estamos perante un dos grandes libros sobre escritores. Consegue o autor o máis difícil nestes casos: equilibrar o seguimento mes a mes —ás veces día a día— do protagonista co ritmo narrativo necesario para que a obra non se converta nunha axenda con explicacións polo medio. Cando se precisa a crítica, Rayfield é agudo e concreto e evita deterse en informacións que se poden conseguir con facilidade noutros lugares, caso dos argumentos das obras chejovianas.

Estaba máis cómodo nos burdeis ca nos hoteis, aínda que aquí o acompañasen ou agardasen algunhas das súas moi numerosas conquistas

Ben é verdade que o personaxe axuda e moito ao biógrafo. Namentres avanzaba na lectura fixen brincadeira cun amigo: o libro debería terse subtitulado De putas por Rusia adiante con Antón Chejov. Coñecido é éxito literario do autor, un chisco menos que foi un home que se fixo a si mesmo —fillo dun pai cruel, responsábel dunha familia desastrosa con tendencia á autodestrución da que foi o único soporte durante décadas— e case que descoñecido que era un tipo procaz no falar e na escrita privada, que nas súas múltiples viaxes por Rusia e o estranxeiro estaba máis cómodo nos burdeis ca nos hoteis –aínda que aquí o acompañasen ou agardasen algunhas das súas moi numerosas conquistas, tan abondosas que o lector ás veces chega a perder a conta.

Tamén axuda a un final climático o pasamento do autor. Enfermo durante décadas de tuberculose, a ‘peste branca’ como se chama en varias ocasións, durante varios centos de páxinas a sombra da morte aparece por todas partes. E cando en verdade vai chegar sentimos a tristura non só pola fin de Chejov, senón por todo aquilo que puido ser e non foi. A enfermidade arrebatou a quen por idade tiña que ter sido o grande patriarca das letras da Revolución, quen sabe se o mestre dun Nabokov ou un Bunin nos seus exilios. Ao cabo, cumpre Rayfield o que dixo o Chejov: se ao principio dun libro se fala dun cravo posto nunha parede, o protagonista debe colgarse del ao final. Poucos resumos mellores hai da arte literaria tanto para o conto como para o ensaio.

Comentarios