As cuncas de Cunqueiro

A TABERNA DE Galiana foi un tema recorrente no fértil imaxinario de Cunqueiro, ao que dedicou unha chea de relatos ao longo da súa vida. Os estudosos da súa obra aseguran que lle chegou a prometer a Ramón Piñeiro convertelo nunha novela, en galego, e que mesmo chegou a mecanografar a súa primeira páxina, pero outras urxencias impediron que pasara de aí.

Como cousa fantástica que é, non sempre a describe do mesmo xeito, nin a sitúa nas mesmas coordenadas espazo temporais, pero hai certas cousas que sempre coinciden: "Supoñede que hai un camiño que vai pola mar, de Galicia a Bretaña. Supoñede que no camiño, nun lugar onde as verdes ondas se comban como nun outeiro, está a taberna de Galiana nunha carballeira. A taberna de Galiana co seu estandarte de boi borracho —un boi portugués de corna ampla e palma— era moi visitada por secretos viaxeiros de sábado, xente fantasmal que facían unha secreta romaría".

Os relatos de tabernas de ánimas abondan nesta escolma levada a cabo por Jesús Blázquez e editada por Ediciones 98, porque tamén as ánimas teñen dereito a un momento de acougo. Vistas así, as tabernas poderían entenderse como puntos de encontro entre o mundo real e o máis aló, mesmo entre a vida e a morte. Que mellor sitio para que un falecido de improviso deixe os seus últimos recados neste mundo! Así, algúns dos relatos tratan de persoas que foron vistas apurando un cuartillo de viño despois de algún desgraciado accidente ou unha noite de tempestade, cando xa tiñan morto.

Lembra Cunqueiro, citando a Le Braz na súa Légende de la Mort en Basse-Bretagne, que "hai noventa e nove tabernas no camiño da terra ao Paraíso e que ás almas lles é preciso facer estación en cada unha delas; cando non se ten diñeiro é preciso retroceder, é dicir, ir marcha atrás, cara o inferno".
Por iso é tan necesario o diñeiro das esmolas para as ánimas do purgatorio. Por iso e porque nin Facenda se esquece delas. Na propia taberna de Galiana, o señor Coulet, axente do fisco normando, cobraba o arbitrio das pantasmas e asentaba aos viaxeiros nunha libreta de tapas de hule.

Germain Nouveau non era unha pantasma, pero tamén vivía de esmolas mentres peregrinaba; e a el están dedicados varios dos relatos deste libro. 
"Estou seguro que aquel pobre poeta francés de recortada barba que en Triacastela fixo pousada e se contentou con cear un puñado de castañas corguesas —e ao amor do lume bebeu unhas copas de augardente— foi Germain Nouveau". "Foi tan grande poeta como grande mendigo. Pasou os últimos anos da súa vida peregrinando a Roma, a Rocamador e a Compostela, e vivindo da esmola polos camiños. Pobre da escola de San Benito Labre, daba aos mendigos o que lle sobraba". "Andou os vellos camiños que coseron as terras e os corazóns de antano, sen os que Europa —é dicir, a liberdade – non é posible”.

De mozo, Cunqueiro lera a Germain Nouveau, como tamén o fixera José María Castroviejo, con quen adoitaba compartir momentos e cuncas de viño no Casal de Acuña e outras tabernas do país, e con quen redactou o 'Teatro venatorio y coquinario gallego', o máis delicioso tratado cinexético e gastronómico escrito xamais.

Un home de tabernas desde neno

Porque Álvaro Cunqueiro era home de tabernas xa desde neno. Cóntanos que a primeira que visitou, con oito ou nove anos, era a do Rulo. Non ía á taberna a beber, non vaiamos a pensar mal, senón a botar contas. Sentábase coa súa lousa ao pé do bocoi do Valdeorras e poñíase a indagar: se cinco pipas traen tantos litros, cantos traerán dezasete? Aínda que, cando sentaba preto da billa de buxo de Monterroso, deixábase levar, mollaba o lapis de lousa nela, e chupábao.

Así, por vía pétrea, foise afacendo aos diversos caldos do país, e mesmo aos de Canarias, que tiveran sona en Bretaña a Grande desde a época de Shakespeare, que non da de Henrique de Monmouth. Seica había unha verdadeira flota inglesa indo cara o sur, cara Icod de los Vinos, na procura do viño das illas.

Un tema, que trata noutro artigo, é o da navegación mariñeira dos caldos. A uns vailles e a outros non. Seica “as malvasías, tanto a chipriota como a canaria, grata a Falstaff, melloraban mareándose, tomando, co arrolo, o espesor xusto, e co repouso, tralo balanceo, a súa escura claridade tan típica. O Marsala, por exemplo, queríano en Roma ben navegado”.

As tabernas inglesas, nas que se bebe viño e cervexa, e se comen ostras en escabeche e anchoas con manteiga, merecen varios artigos aparte. Hainos máis chaucerianos, dos Contos de Canterbury ou de Samuel Pickwick, o personaxe de Dickens, ese gran experto en tabernas; ou o propio Samuel Pepys, aquel que mandara facer un peto secreto na perruca para gardar o ouro estuardo das súas comisións.

Outro Samuel era Johnson quen, segundo Cunqueiro, redactou o primeiro dicionario da lingua inglesa na taberna do León. Johnson "bebía sorbendo sonoro, porque sostiña que había que eterizar o viño e a cervexa".

Seica Johnson afirmaba que "nada hai do imaxinado ata agora polos homes que produza tanta felicidade como unha boa taberna ou unha excelente pousada". "Quen xa fixo o longo / camiño longo da vida, / onde queira que seus pasos / atallo ou estrada sigan / soedás salaiará contiño / ó lembrar que na terra / nunca foi recibido / como nunha taberna".