O mérito de Calamaro foi compoñer o álbum Honestidad brutal . O que me atrae dos músicos que non superaron a adolescencia é cando contan que os deixou a moza con linguaxe adulta. Nese disco ten unha presada de letras excelentes, bastantes letras salvables e unha chea de letras rimadas cacofonicamente. Supoño que naquel ano, 1999, consumía farmacopea máis ilegal e de mellor calidade. Contaba Sánchez Ferlosio que o único que lle gustaba do franquismo era que podía comprar anfetaminas sen receita médica.
Empezo a ler Los genios, onde Jaime Bayly novela o combate entre Mario Vargas Llosa e Gabriel García Márquez. Botei en falta a Terenci Moix para contar ese melodrama. Levaríaos ao Exipto dos faraóns, que se parece a California. Contar ese litixio, esa afrenta con vivacidade, edulcoramento, sexualidade e violencia contida require un talento alleo ao escritor peruano. Bailey conta o suceso, que non pasa de ser unha leria literaria, cun estilo ampuloso, desordenado e cargado de suposicións no diálogo.
Segundo o conta Baily, o puñazo e a consecuente explicación –"¡Por lo que le hiciste a Patricia!"– virían motivadas polos celos de Vargas Llosa cara un amigo rico e exitoso nese tempo en que el escribía durante horas e horas a soldo mínimo interprofesional de Carmen Balcells. A diva barcelonesa que converteu a edición nun espectáculo cargado de xestos e escenografías acabaría por poñelo rico.
O único que me intriga é saber por qué García Márquez foi correndo para conxelar o seu ollo morado nunha fotografía. O golpe dun amigo debería ser un motivo de preocupación e disgusto, non de celebración irónica. Non sei se Jaime Bayly o explica porque deixei Los genios a medio ler, antes que os xenios me levasen. Vargas Llosa interesoume pouco. Gustoume La fiesta del chivo pola súa metáfora satánica. Non me interesou García Márquez, linlle varias novelas e contos; pero o colombiano entra mal despois de ler a Cunqueiro, porque vén de onde vén a masa nai , soamente cambia a codia: menos cultura, menos sofisticación, todo máis popular e oral.
O estilo de Jaime Baily non se eleva moito do estilo dun redactor que traballe nunha revista do corazón en cuanto a xestión do tópico e manexo da frase feita. Certo que o mellora en vulgaridade. Nos primeiros valses dese baile estrano que é Los genios, Baily conta cando a familia de Varga Llosa volve dende París a Lima. Patricia non se ve con forzas para criar varios fillos e atender os caprichos do seu home no pranchado de camisas sen unha axuda de cámara, como a que teñen os García Márquez. A miseria dos Vargas Llosa e a fortuna dos García Márquez é o motor dramático co autor intenta explicar a viaxe dende a amizade ata o noqueo de Gabriel por parte de Mario.
A familia do autor pobre viaxa en barco por falta de recursos para un avión e porque el quere levar a súa biblioteca canda el. Na travesía, que dura tres semanas que parecen ter dez días cada unha, Patricia Llosa faise amiga de Susana Díaz Canseco, unha modelo peruana. Mario conseguira que lle prestasen un despacho para poder escribir, afastado dos seus fillos, que son cativos, e da súa muller, novamente embarazada. Polas noites, antes de ir de deitarse onda a súa familia, Mario, xa fogueteiro daquela, fai visitas a Susana. Quince minutos, tempo abondo. Cando levan varios encontros, Mario Vargas Llosa –excelso escritor, descabezado cidadán– confésalle á muller que namorou da modelo e que os deixa a ela, aos cativos e aos libros. A última vez que o fixo, no affaire Presley, Patricia reaccionou con toda a pausa e a seguridade de que era outra humillación pasaxeira do seu home. Pero daquela, no barco, non coñecía ben ao exmarido da súa tía.
A trama sigue con Mario contándolle a Patricia que se converteu nun visitador nocturno de Susana. A muller queda impactada diante da noticia de que lle está sendo infiel coa súa nova mellor amiga. Eu tamén quedei impactado coa escena que vén a continuación. O escribidor vai falar coa súa amante. Cóntalle que se separa e que marcha con ela. Antes de facer outra consideración, o primeiro que pregunta Susana é:
—¿Te vas a hacer la circuncisión, Mario?
O escritor, de 38 anos, queda como quedamos Patricia e a maís eu. A modelo explícase:
—No me acostumbro a hacer el amor con un hombre que tenga la pinga encapuchada.Lo harás por amor. Se hacen muchas cosas por amor.
Jaime Bayly, novelista e peruano, pretende que nos creamos este diálogo?
Volvo sobre El País a raíz dunha entrevista de Manuel Jabois con Alfredo Conde. Eu teño trato e conversa con Alfredo, polo que non me sorprenden as súas declaracións.
Ofrece o seu punto de vista coa solidez argumentaria que adoita e coa claridade de sempre. Construímos a realidade de xeito colectivo, a través de todas as nosas miradas sobre ela. Alfredo achega o seu testemuño sobre labores, decisións e oprobios sen botar unha mancha de tinta no papel. Quere explicarlle a Jabois que fala claro porque ten a idade que se require para facelo, pero Alfredo Conde sempre falou coa gorxa limpa de xema de ovo, mel e tomiño. A maiores do seu, claro, hai outros puntos de vista.
O escritor de Allariz vive nunha casa ampla en pedra de Pena Aguda, abeirado a Santiago, cunha cadela vella e irada, e un canciño torto e paciente que pasea a inocencia intacta pola horta. A convivencia establece paralelismos entre os homes e os animais. Estabamos xantando un sanmartiño ao forno. Non hai mariño que cociñe mal un pescado.
—Alfredo, por que nunca deches a túa versión de todo o que se dixo sobre ti?
—Porque ninguén me preguntou.
Manuel Jabois preguntou. Alfredo Conde ten máis dignidade que Andrés Calamaro porque non se escudou nunha censura colectiva que soamente é un elemento na escenografía moral do cantante arxentino.
Conde leva á conversa co periodista unha revelación que lle fixo o exconselleiro Juan Corral.
—Sabes o malo de ser conselleiro? Que vas pasar máis tempo sendo exconselleiro que sendo conselleiro.
O meu primeiro día de traballo en El Progreso levoume ás montañas da Fonsagrada. Juan Corral inauguraba un teléfono que funcionaba a través dun sistema de radio nunha casa aillada. Na Fonsagrada había un enfado bravo contra a Xunta. Medio cento de veciños da vila subiron explicarllo ao conselleiro de Industria. Cando chegaron, Juan Corral estaba dentro da casa vendo como o señor da casa facía a primeira chamada. Ao saír, caeulle enriba unha treboada de ovos frescos. O coche oficial agardaba por el a dez metros. Non correu. Abrigouse coa chaqueta, apurou os pasos e entrepechou os ollos como cando chove forte. O chófer, vítima sen culpa do auto de fe, abriulle a porta do Audi. O conselleiro limpou o traxe de ovo, ergueu a cabeza cara aos manifestantes e subiu ao vehículo.
O auto de Alfredo Conde é un auto de danado. Francisco Fernández del Riego fíxolle ver que non sabe estar. Eu penso, máis ben, que non saben calar. O ser humano tarda dous anos en aprender a falar e cincuenta en aprender a calar, e o escritor de Allariz non asistiu a esa lección ou preferiu ignorala. Sinto respecto polas persoas que expresan o que cren necesario por moito que non dicilas sexa máis práctico. O seu caso é fascinante. Vives en Galicia, viaxas a San Petesburgo para ser homenaxeado na Aula Magna da universidade e volves a Pena Aguda como se fose un refuxio secreto do que ninguén debe ter noticia. El sospeita da envexa: foi premio Nacional de Literaura , conselleiro de Cultura, Premio Ginzane Cavour, Premio Nadal,…
