Opinión

Palabras que quedan conxeladas no aire

Aquel cura tiña a cabeza coma un galeón e unhas mans que poderían servir de remos. En Ribadeo afirmaban que lle medraban coa lúa chea, unha vez ao mes. Como misaba en parroquias pasaban meses cada vez que o atopaba, pero sempre confirmaba que aqueles órganos eran maiores que na ocasión anterior.

AQUEL CURA, dicía, xogaba ao baloncesto naquel campo que estaba diante do instituto e que era pequeno e de canastras baixiñas, como se adaptara á estatura dos anos 50. Aquel cura medía dous metros. Collía a pelota cunha soa das mans grandes e a paseaba por riba dos nosos brazos estendidos para encestar cun sorriso. Na cancha mantiña os zapatos negros de cordóns anchos e a sotana, na que afrouxaba o alzapescozo.

Calros Solla pasou a infancia "de asombro en asombro, de pasmo en pasmo". Era o mesmo que me provocaba o físico do sacerdote. Chegaba dunha parroquia montado nunha Vespa branca que soaba coma a Filharmónica de Galicia. Calros prometeuse cultivar a fascinación para non perder o fío máxico que o umbilica coa nenez. Falamos. Sinto a súa voz facendo un eco branco contra a pintura dun aula. Dá clase, non sei se de Lingua ou de Lengua,  nun instituto. O seu nome parecíame unha estravagancia, pero el responde a miña ignorancia.
—Os meus pais son de Cercedo. Nos anos 80 aínda se conservaba a metátese. Era normal dicir melro en vez de ‘merlo’ e Calros en vez de Carlos. A miña nai xa me chamaba Carlos, pero a miña avoa dicíame Calros. Manteño o nome en homenaxe ao galego de Cercedo.

Cústame pronunciar Calros. Engánsecheme a lingua no centro do padal e dáme medo equivocarme. Falamos. O tema é Crónica da Galiza bizarra (Morgante), o novo libro. A vaga dos pratiños voantes foi o precedente. O escritor explícame como se crea un mito. Os obxectos voadores non identificados empezaron a aparecerse aos galegos unha madrugada de 1947. Nunca antes un ovni atravesara o arco iris no noso ceo. O diario compostelán La Noche publicou unha información sobre un piloto norteamericano que vira unha nave singular no ceo. Daquela outras naves semellantes empezaron a asomar polo noso horizonte.
—Aínda sendo unha época predixital e  coas axencias coma única fonte  formouse unha bóla de neve inmensa. Chega o concepto de pratiño voante  e ao pouco xa se estaban vendo aquí. Os xornalista trascribiron mal o que lles contou o piloto e todo o mundo empezou a mirar pratiños voantes.

O 28 de agosto de 1883 a marea subiu e baixou con empeño e desmesura seis veces no porto de Muros

Como en 1880 non coñecían os ovnis non se explicaban as luces que bailaban no ceo. Atribuíanas a outra causas. En abril dese ano "una bola de fuego se descompuso en varias bengalas" sobre un Ribadeo anoitecido. A prensa desvestía os misterios. O 28 de agosto de 1883 a marea subiu e baixou con empeño e desmesura seis veces no porto de Muros. La Gaceta de Galicia tranquilizaba sobre as ondas mortas e o aire quente explicando que "según los inteligentes, este gran fenómeno procede de un un volcán a bastante distancia de estas aguas". O Cratatoa erupcionara en Indonesia e atravesara océanos. Coma as naves extraterreas.

Crónica da Galiza bizarra recolle 125 acontecementos que provocaron estupor entre os anos 1848 e 1968. O fito preferido de Calros deuse en Bagarelas, unha lugar do Carballiño.
—En 1900, durante a Reforma Agraria, os veciños acabaron fartos das taxas sobre os consumos, os alimentos. Fixeron unha resistencia intelixente aos caciques que lles subían os impostos. Como eran estremeiros con Piñor de Cea cambiaron de concello e construíron cociñas. Xantaban e ceaban alí, e volvían durmir ás súas casas. Asi non pagaban impostos. Chamaron Laredo ao novo lugar.

Josefa de la Torre non trasladou a cociña. En 1806, con 33 anos, colleu unha molleira e deixou de cocer. Encoumouse. Alimentouse de pan consagrado unha vez ao mes durante 34 anos. A marabilla era tan celestial que o arcebispo de Compostela solicitou o criterio dun médico por se o asunto tivese a categoría excelsa de santidade. O facultativo indicou que "Josefa no necesita comer porque tampoco consume energía".

Calros Solla é coleccionista de coleccións. Posúe unha de "amuletos, talismáns e obxectos de poder" dunhas catrocentas pezas. Durante un tempo deu charlas sobre o tema. Un día apareceu nas Xornadas de Literatura Oral, que se fan en Lugo, cun baúl negro no que gardaba a metade da colección de allos, ferraduras e cruces de Santo André.
—En Cercedo había unha 'lingua de San Bernardo', que tiña as características dunha pedra e a apariencia dunha lingua desecada. Curaba a tatexos e nenos que tardaban en falar. Poñíase a lingua sobre a verdadeira e rezábase un ensalmo. Parece que os nenos se botaban a falar.

El Regional dá noticia de que as dez da mañá empezaron a escoitarse voces que nacían no aire, coma os berros dos  serenos cantando as horas nocturnas

A palabra manaba en Cercedo, pero non chegou ao extremo de Lugo, onde o 28 de decembro de 1887 El Regional dá noticia de que as dez da mañá empezaron a escoitarse voces que nacían no aire, coma os berros dos  serenos cantando as horas nocturnas. O xornal argumenta: "La explicación del fenómeno fue muy sencilla: las palabras de los transeúntes trasnochadores que iban hablando por la calle se helaran durante la noche, así como las voces de los serenos. Y al verificarse el deshielo, naturalmente, las voces hubieron de percibirse perfectamente". Reparen na data na que foi publicado.

O escritor (Pontevedra, 1971) quedou sen fala cando visitou Vilar de Astrés, en Ourense, para camiñar polo lugar no que acontecera un suceso extraordinario o 15 de xuño de 1916. Estaba recollendo no estrume cando sufriu a acometida dunha serpe de tamaño dragonesco. Tratou de defenderse coa fouce cando a serpe botouse a voar e desapareceu. Os veciños seguíronlle o rastro ata que deron co seu niño, no que atoparon ósos humanos. Estaba onda o cemiterio. Cóntame Solla que non había memoria daquela besta na contorna.

A actitude dos xornalistas sorpréndeme. Informan da marabilla, achegan unha especulación lóxica e esquecen o asunto.Pregúntollo:
—Habería que ir caso por caso, pero o normal ao primeiro é que alguén da aldea fose á redacción e contase o caso. Tiña que ser alguén a quen se lle dese creto, algunha autoridade local. O xornalista reproducía o que relataba a testemuña. A información foi mellorando coa chegada do telégrafo e o teléfono, pero non ves un afán por continuar a historia nos reporteiros. Os relatos sobre un trasno que remexía nas cousas ou sobre unha muller que morrera e resucitara témolos todos por vía oral, porque nolos contaron. Algúns saltaron á prensa.

A historia máis emotiva de Crónica da Galiza bizarra está protagonizada polo mozo Manuel González, de Canedo (Ourense). Marcha á Guerra de Marrocos. En xullo de 1921 a posición na que está vese rodeada por rifeños malencarados que se empeñaban en defender a súa terra contra os colonizadores. Manuel asiste ao suicidio exasperado do seu comandante. El consigue escapar. Deambula varias horas ata que o capturan. Bota cinco anos facendo traballos forzados como prisioneiro. Un compañeiro triunfa nunha escapada. Ao chegar a Galicia leva aos pais de Manuel a alegre noticia de que o fillo está vivo.

Pasan uns meses e unha muller entrega a Manuel un coitelo, co que apuñala a tres gardas e fuxe. Os rifeños persígueno ata a costa, onde se bota ao mar. As correntes déitano nunha praia. Un buque arxentino que navegaba lindando terra recólleo. Desembarca en Bos Aires, onde acode á tenda dun irmán. Tras recuperarse regresa a Canedo. Non sabe qué vai facer coa vida, pero quere tranquilizar persoalmente aos pais. Está feliz cando ve fumegar a casa ao lonxe. En vez de abrazalo, os pais rexéitano. Ese rapaz non pode enganalos. O fillo morreu na Guerra de África. El Regional analiza a sorprendente noticia: "Es la creencia general de que la negativa de los padres de Manuel a reconocerlo está fundada en que, haciéndolo,  dejan de cobrar la pensión anual de 300 pesetas que les abona el Estado por su hijo desaparecido".

Comentarios