Opinión

En que ano estamos agora no Paraíso?

O teléfono de Jamas empeza por un 7. "É un problema porque non me collen pensando que son de Facenda". Jamas está afeito a esa confusión que supera coa orde que existe no seu grupo, Dios Ke Te Crew. Aquel grupo de amigos que xogaban o hockey en Ordes acaba de publicar En que ano estamos?, un disco de rap sobre o desconcerto.
Dios Ke Te Crew
photo_camera Dios Ke Te Crew

OS PRIMEIROS 19 anos de Jamas (Madrid, 1983) foron unha itinerancia por Pinto, Tenerife, Santiago, A Coruña, Corme, Ordes, A Coruña e Santiago. A nai impartía educación especial en colexios, sen unha praza fixa. O pai estaba empregado no servizo de desemprego. De todas esas xeografías que percorreu foron determinantes Corme, para o Jamas interior, e Ordes, para o Jamas que se incorpora á conversación pública non falando, senón rapeando a través de Dios Ke Te Crew. O diálogo comeza cando se apunta a hockey, un deporte con moitos asiduos en Ordes.

Pero antes estaba Corme, a vila que ten a cara mollada polo Atlántico desafiante. Jamas mira as tatuaxes emocionais que lle deixaron O Roncudo e a praia da Ermida; foron soamente cinco anos, entre os 5 e os 10. O tío Fernando enrolouno na tripulación do Altarría como o capitán de quince anos de Robert Louis Stevenson. Altarría era unha adega de viño con perfume de numerus clausus. Fernando levábao pescar bonito nas augas batidas do Mar de Fóra, perdía a vista das casas azuis e brancas durante dous ou tres días. Na patronaxe estaba Manolo, que tiña cicatrices nos brazos de cando os bonitos tensaran violentamente o sedal.

—Ás veces íamos máis perto da terra, á xarda, ao calamar,...; pero gustábame ir ao bonito porque perdías de vista o porto e vías delfíns xogando co barco. O meu tío enfadábase cos golfiños porque espantan á pesca. Unha vez vimos uns cachalotes e gravámolos cunha cámara de VHS.

O único desagradable de pescar no Atlántico era volver ao mar interior de Corme:
—Na primeira noite que botabas na casa deitábaste na cama, pechabas nos ollos e o barco movíase.

Nunca esqueceu Corme:
—Marcoume Corme pola época na que cheguei, con 5 anos. Foi tamén importante para a música. De neno, con 5 ou 6 anos, escribía poesía. "Durante a pandemia escribín o libro Diario dun pirata confinado, quería seguir facéndoo, pero non podo entre o traballo e a familia. Teño unha filla, Arela. Sigo escribindo letras con Dios Ke Te Crew. As letras de Dios Ke Te Crew facémolas entre todos. Coñecémonos de rapaces, xogando ao hockey. Hai moita afección en Ordes. Eu patinaba ben, pero non era bo en hockey, era un espectáculo".

En Lourdes intentarei coñecer o motivo polo que as virxes sempre se aparecen en covas


Arela suma tres anos "e unha batería de verdade". O cantante lémbrase de si mesmo en Corme cando a escoita rapear ao son do que lle escoita a el na casa. Arela vai ter fácil escribir letras porque a familia vive enriba dos seus avós maternos, Antón e Chus. A súa libraría, Pedreira, é a que está en rúa do Home, en Santiago.

Cóntolle a Jamas que esta fin de semana vou a Francia. Conducirei ata o sur, que me queda máis a man dende Lugo. A idea era visitar Toulouse, unha cidade pola que nunca camiñei; pero a miña muller atopoume unha casa de turismo rural a un prezo sensatamente francés en Barlest, a vilela situada entre Tarbes e Lourdes. Eu son fervorosamente ateo, pero vou achegarme ao santiario porque me encantan as escenografías relixiosas. Como están baseadas nalgún suceso extraordinario e sobrehumano, responden a ese espírito con templos inmensos aos que se accede por escalinatas imperiais. En Lourdes intentarei coñecer o motivo polo que as virxes sempre se aparecen en covas. Pasou tamén en Fátima ou en Covadonga. Supoño que porque son ámbitos recollidos, misteriosos e húmidos cunha penumbra que favorece ese visto e non visto que se despexa na luz que rodea á figura santa, como se fosen os faros potentes na noite dunha pista que despega cara ao ceo.

Jamas e máis eu falamos de En que ano estamos? Escoito os sons da Vella Escola nos ritmos fortes e nos coros alentadores de Haters e Danza maldita. Confirma que hai rap dos 90 no disco, "era o mellor". Cóntame tamén deses trazos en A_molar e OG, que son as inciais de Orixinal Galego. Na primeira canción hai unha colaboración de High Paw. "Compuxémola con ela, ten unha estrutura de rap noventeiro". Na segunda, as colaboracións son cruzadas con Boyanka Kostova. "Eles participan no noso disco e nós, no seu. OG segue en Ázido úriko. O vídeo empeza nunha canción e resólvese na outra".

"Hai un cuello de botella agora cos festivais porque hai moitos contidos que se compuxeron durante a pandemia e todos queremos presentalos"

No instituto aprendeu a recitar teatro e a rapear música case a un tempo. A diferenza é de ritmo, como nas escenografías sagrada e musical. Un concerto en directo é máis vivo. A emoción dunha misa é pausada para que os fregueses se concetren, o hip hop busca a intensidade. Empezaron os concertos para presentar as seis cancións do novo EP.

—Hai un cuello de botella agora cos festivais porque hai moitos contidos que se compuxeron durante a pandemia e todos queremos presentalos. Nós tiñamos un disco novo antes da pandemia (O ciclo da serpe, 2019), que se nos jodeu. Asináramos 19 concertos para presentalo que quedaron mortos pola pandemia, así que decidimos quitar material novo. Agora teremos tres anos de actuacións, máis ou menos. O ano que vén cumprimos vinte.

Dios Ke Te Crew padeceron a doenza dos músicos, o parón endémico de non poder dar concertos durante o bienio pandémico.

—Houbo propostas para actuar en directo, pero nós somos de deporte de contacto. Non nos pega dar un concerto no que os espectadores estean sentados en cadeiras.


Ese espírito de mar calma está lonxe dos ventos estrepitosos que aleitaron os seus comezos no rap. Jamas como parte de Ghamberros con García e o resto do futuro Dios Ke Te Crew está en Cinco Talegos.
—Eu sempre tiven claro que quería estar nun grupo. Dios Ke Te Crew somos, máis que nada, un grupo de amigos. Eu nacín no ano 1983, Sokram e Murdoch, no 1980. García díxonos en 2016 que quería facer algo pola súa conta. Non nos vemos moito. Eu vivo en Santiago e vou ensaiar co grupo a Ordes os venres, el marchou vivir a Muros.

Nos últimos tempos de ensaios compuxeron moitos temas que irán publicando. Pregúntolle a Jamas por que publican dun EP e non un LP.
—Non ten sentido publicar un álbum e quedar en barbecho, coma se facía antes. Agora ten máis repercución un vídeo ou un single. Hai que dar contido seguido. Obrígaste a estar creando contidos. Agora case nada é físico, estamos pensando se editar un vinilo.


O teatro, os escenarios, as covas; todo son o mesmo ámbito


O filósofo de Creta Epiménides estaba atendendo un rabaño de ovellas en Cnosos, o aire cargado e quente de maio rompeu nunha treboada e o rapaz meteuse nunha caverna para agardar a que escampase. Envolveu a túnica que o vestía —non pasaba frío porque era peludo— e colocouna sobre unha rocha para descansar a cabeza. Despois de espertar regresou á casa, pero a escenografía cambiara. Preguntou polos seus pais e polos seus irmáns, pero foi informado de que morreran no século IV antes de Cristo, e xa era o século III a. de C. Pasara oitenta anos no marabilloso trance do sono. Poñamos este milagre no contexto de que Epiménides enxeñou o famoso paradoxo: "Todos os cretenses mentimos". Dígolle a Jamas que debo rematar a conversa para meter unha camisetas e uns tenis nunha maleta.
—Eu viaxei a Francia cando estudaba no instituto. Gañamos un concurso de teatro e viaxamos a Marsella como premio.

O teatro, os escenarios, as covas; todo son o mesmo ámbito. Pregúntome agora polo que haberá enriba do ceo do Paraíso, por se haberá covas nas que se aparezan virxes, polo ano no que estarán nos calendarios cristián, musulmán e xudeu.

Comentarios