Denantes de comezar falaba cun compañeiro, profesor de Historia, da afouteza de Núñez Seixas, quen non dubida no seu libro en enfrontarse co relato que, nos últimos meses, se fixo dominante respecto á historia de Ucraína. Dende que Rusia desatou unha guerra cruel e inxusta semella que ninguén, nin sequera os historiadores máis prestixiosos no mundo anglosaxón —ou español—, pode sinalar certos discursos preexistentes na nación invadida.
Polo tanto, para comprender a importancia de Las puertas de Europa. Pasado y presente de Ucrania de Serhii Plokhy, traducido e editado por Península para cubrir unha evidente necesidade informativa, temos que valorar un contexto. En marzal de 1991 o 80 por cento dos ucraínos votaron pola continuidade dunha Unión Soviética, convertida no que os españois coñecidos, Xogos Olímpicos mediante, como CEI (Comunidade de Estados Independentes). En decembro de 1991 o 90 por cento da poboación apoiou a creación dun país independente. O dato abonda para explicar as contradicións do momento.
Ucraína pasou a ser independente e moitos intelectuais lanzáronse a crear unha historia baseada nas diferenzas con Rusia. Tiveron especial importancia os emigrantes residentes en Norteamérica, en especial en Canadá e na Costa Leste dos Estados Unidos. Alí foi onde naceu o relato máis emotivo e atraínte, o da Fame Mortal dos anos 30 —Holodomor, en ucraíno–: segundo estes historiadores, ben financiados por certo por poderosos políticos polacos e estadounidenses, Stalin organizara unha fame para acabar co nacionalismo ucraíno. A fame existiu..., pero os feitos non apoian esta intencionalidade específica: bastante xenocidio ten Stalin enriba como para cargarlle máis.
O que vimos de relatar exemplifica os desafíos que tivo que afrontar Plokhy para escribir a súa historia, o moito coidado que tivo que ter para evitar as pozas e construír o relato dun anaco de terra problemático, no que se cruzan moitas memorias e que é inmune a todo maniqueísmo: en Ucraína, ao longo da Historia, os bos nunca foron bos de todo... e sempre houbo malvados entre eles.
Non se pode dubidar de que o esforzo deu os seus froitos. O autor consegue facer un relato entretido, para o que arestora conta coa axuda da enorme cantidade de mapas e novas arredor da guerra que podemos atopar en prensa –o que axuda a que o lector menos especializado poda estar constantemente situado en espazos que non coñece e son alleos aos europeos occidentais en xeral, como as marxes do Dnieper, decisivas para a historia da rexión.
A habilidade de Plokhy non se limita ao Holodomor. Case non hai un episodio da complexa historia de Ucraína no que non se cinga aos feitos e no que non expoña todos os lados da historia, algo que ten especial importancia nun momento no que lle tería sido sinxelo (e quizais efectivo dende o punto de vista comercial) retocar certos episodios para agrandar a fenda entre Ucraína e Rusia. Quizais bótase a faltar unha maior atención aos pogromos das distintas épocas —1648, finais do século XIX, 1903 e anos posteriores–, chaves para a mala imaxe dos nacionalistas ucraínos. En calquera caso, grazas ao autor e os seus tradutores podemos ter en español un espectacular punto de apoio para a análise fonda dunha historia e un conflito que ameazan con estar presentes no noso día a día durante anos.
