Opinión

Unha illa que ten forma de peixe

O viúvo da profesora Agnès Lasalle asasinada San Xoán de Luz quixo despedila bailando no enterro. Elexiu L-o-v-e, na versión de Nath King Cole. Daba os pasos en solitario pero sostendo as mans do seu amor no aire. Os danzantes non pesan, están fóra da realidade, do tempo; mesmo da morte.
David Chipperfield. EFE
photo_camera David Chipperfield. EFE

A letra de L-o-v-e é lixeira. Fala dunha persoa que pregunta a outra pola natureza do amor que sente por ela porque dubida se é un sentimento fondo ou "un capricho". Cando gravou esa canción Nath King Cole tiña 46 anos e un cancro voraz. Os médicos leváranlle a perna esquerda para deixalo no mundo. No hospital ve a televisión seguido. Falan sobre o seu estado. Hai esperanza. Visita aos fillos na mansión familiar, dá un longo paseo en coche. O sol parece unha caldeira amable no atardecer da praia de Santa Monica, en California.

Morreu ao día seguinte. A sedación foi bondadosa. Marchou suavemente. Dylan Thomas despide ao pai: «Non entres mansamente nesa boa noite,/ que ao cabo debería a vellez arder e delirar;/ enfurécete, enfurécete diante da morte da luz».  O poeta galés foi periodista no South Wales Evening Post. Renunciou ao seu traballo porque as horas na redacción eran incompatibles coas tardes insaciables na barra do Antelope Hotel. Relaciono a esperanza inocente de Nat King Cole e o rogo inútil de Dylan Thomas co adeus do viúvo francés á esposa.

As circunstancias son importantes. O filósofo Celestino Fernández de la Vega (1914-1986) explicábase a si mesmo orteguianamente: "Eu son eu maila miña entrañable e íntima paisaxe luguesa". A doutora María López Sández faloume  de Celestino e a paisaxe. Ela entra hoxe na casa de Pardo Bazán para erixirse en académica. Os académicos franceses son alcumados Os Inmortais. Eles defenden a lingua coas letras e coas armas. Eles indígnanse por ver sentado ao seu carón a Mario Vargas Llosa, que nin unha liña publicou na lingua do Parnaso. O académico marsellés Marc Fumaroli aseguraba que o francés era a lingua máis perfecta pola súa capacidade para chegar a todos os matices.

Fernández de la Vega fala do nacemento e a morte da natureza en Abrente e solpor da paisaxe. Rematou ese libro en decembro de 1957, catro anos despois do pasamento de Dylan Thomas. O ensaísta de Lugo considera que a paisaxe nace como escenario cultural no Romanticismo —recibiría un empuxe de Rosalía en Galicia— e acaba sendo asasinado por Nietzsche, que rexeita toda a metafísica nos campos e os carballos, impugnando a Spinoza.
Vou atreverme a discrepar de Celestino. A morte intelectual da paisaxe foi culpa da exaltación da cidade e, particularmente, do rañaceos e do coche, tan aparatosos e molestos.

O poeta Walt Withman opuxo resistencia á cidade. Durante un tempo viviu de construír cabanas de madeira en Nova York para vendelas. No verán de 1885 aproveitaba os descansos do xantar para achegarse a unha imprenta coqueta e laboriosa. Estaba situada na esquina de Fulton con Granbery Street para entintar as palabras de Follas de herba. Tiña experiencia. Houbera de deixar o colexio con dez anos para ser aprendiz nunha imprenta. Traballou nun par de semanarios de Long Island —"a illa con forma de peixe onde nacín"—, pero deixouno coa aspiración de sobrevivir. Puxo escola, pero a miseria era unha humidade pegada á súa chaqueta. Era nulamente partidario de dar malleiras aos alumnos máis torpes, polo que volveu a un xornal. Permaneceu no Brooklyn Eagle, ata 1848; cando o seu editor soubo que militaba no Partido Demócrata. 

O escritor Paul Morand percorreu a cidade en 1933. Na súa guía lamenta que a imprenta de Follas de  herba xa non exista. Nese poemario Withman conta cando se bota a andar fóra da cidade. "Son consciente da terra, rochas, flores de maio coñecidas, estrelas, chuvias, neve...". Lémbrame a Rosalía. Foron contemporáneos. O profesor Arturo Casas desencantoume unha vez sobre a relación literaria que puideron establecer: "Paréceme arriscado marcar esa conexión".

Aproveitando que o noso fillo Antón bota o curso nunha aldea chamada Cornville, a seis horas de coche ao norte de Nova York, cambiamos o seu dormitorio. A nai introduciu na decoración un baixorelevo do rueiro de Manhattan. A historia da illa é curiosa. Un francés comprouna en 1626 por 24 dólares aos indíxenas da etnia delaware. O bonito é que pagou con perlas de vidro, que sen dúbida eran máis prácticas para os vendedores que unhas moedas sen valor de intercambio na súa sociedade tribal.

O misioneiro católico Isaac Jogues acabadou en Mahanttan escapando dos mohawk, que lle quedaron con dous dedos —índice e o pulgar— da man dereita. Daquela a oblea sagrada soamente podía ser tocada con ese dous dedos. O papa Urbano VII declarou "martir viviente" a Jogues para que puidese misar. Non se lle permitiu na illa porque, como explicou el ao Vaticano, "na illa viven catrocentos homes que falan 18 linguas, pero non admiten máis relixión que a calvinista".  Douscentos anos máis tarde lemos o lamento do bispo Simpsons:

—En Nova York hai máis prostitutas que metodistas.

Se pasas o dedo índice pola superficie do gravado que lle regalamos a Antón podes notar os sucos grises das rúas e a intersección das avenidas. Volvo sobre Withman,e o poema no que describe Manhattan: "Unha chea de rúas abarrotadas, altos crecementos en ferro, esveltos, fortes, lixeiros, esplendidamente levantados cara aos ceos despexados". Un deses edificios é Wall Street. A sede da bolsa impresionoume cando visitei a cidade. É unha sombra entre as casas de nubes, os altísimos rañaceos. Nese lugar estaba unha árbore baixo a que se reunían nove cambistas para comprar e vender valores a fins do século XVVIII. Levantaron un muro (wall) de madeira para protexerse dos nativos.

The Wall Street Journal publicou no verán pasado unha entrevista con David Chipperfield na súa casa de Corrubedo. O arquitecto londinense gañou o mércores o premio Pritzker. O seu colega Manuel Gallego Jorreto invitouno a pasar un verán de hai vinte anos no lugar de Ribeira. Foi un desastre. A chuvia castigou incesamente á familia Chipperfield durante as dúas semanas que soportou sen marchar a Londres. Na capital británica onde chove a xeito, verticalmente, sen a axitación dun vento mareiro. Pero houbo unha luz que os fixo volver no verán seguinte. Ese ano o tempo comportouse con tanta educación que animou ao arquitecto a construír sobre a costa, entre aquel círculo de vivendas situado ao fondo duns bosques caducifolios, leiras sementadas de penedos, conserveiras e acantilados coma rañaceos. A casa de Chipperfield, branca e sinxela coma as ondas do Atlántico, recórdame á casa Le Lac, a pequena delicia de 64 metros cadrados que Le Corbusier deseñou para os seus pais na beira do lago Lemán.

Gústalle camiñar pola praia para recoller pedras. Foron talladas como peso para ancorar os chalanos.

—Os mariñeiros non entenden por qué busco pedras na area. Eles soamente buscan cousas que se poidan comer.
Chipperfield permanece nesa vivenda durante uns anchos veráns de tres meses. A parte traseira da casa dá a un embarcadoiro, dende o que zarparon unha noite. A súa filla facía dez anos.

—Nada pode pagar que a túa filla cumpra anos navegando baixo o luar.

Comentarios