Opinión

Ti entre todos nós

Luísa Villalta
photo_camera Luísa Villalta

Como hai un par de domingos andaba folgado, decidín facerlle o traballo á Real Academia Galega e decidir pola miña conta a quen había que lle dedicar as Letras Galegas até o 2032. A proposta tivo un éxito moderado e recibiu propostas interesantes e complementarias, como as de Ramiro Fonte ou Antón Tovar.

Onde non houbo ningunha lea foi na que debería ser a homenaxeada en 2024. Tampouco a atopei nos varios días que dediquei a pasear os seus libros polas rúas, os recitais e as bibliotecas escolares. Precisamos a Luísa Villalta como muller, como poeta e mesmo dende o punto de vista didáctico –pois non podemos negar que o Día das Letras Galegas ten unha dimensión escolar máis fácil de traballar con Xela Arias ca con Fernández del Riego, por citar os dous últimos homenaxeados–.

Chegaría ademais tal homenaxe nun intre moi oportuno, cando se atopa na rúa por fin a primeira edición da poesía reunida da autora, intitulada Pensar é escuro e editada por Galaxia. A cargo dos aspectos ecdóticos e dun magnífico e moi documentado estudo previo está Armando Requeixo –especialmente atinado, na nosa opinión, tanto ao transmitir o dramatismo do pasamento repentino da autora, en 2004 a causa dunha meninxite, como ao analizar a importante cuestión da pertenza da súa lírica á xeración dos anos 80 a pesares de producirse bastante despois–.

Parte dos comezos de Luísa Villalta, coa Música reservada de 1987 –despois incluída como sección no libro homónimo de 1991–, poden asustar mesmo o lector máis devoto: trátanse de poemas prescindíbeis se os comparamos co resto da produción da autora, nos que, na nosa opinión, a forma rimada e o soneto devoran a musicalidade e certas imaxes poderosas. Mais, cando xa pasamos a O oco da palabra –composto, paradoxalmente, en 1986–, atopamos unha voz poderosa que non nos abandona, e que analiza o eu feminino e a realidade dende perspectivas que se manteñen actuais a pesares do tempo pasado.

Violinista ademais de poeta, Luísa Villalta acada formalmente as maiores alturas no poema de lonxitude media, non superior á páxina, pero cun verso longo que permita estoupar os sons e manexar un léxico influído polo culturalismo dos 80, pero de ningún xeito escuro. En canto aos contidos, á marxe da propia música como tema e motivo, non podemos deixar de salientar a visión crítica da muller e a súa discriminación –firme e fonda, pero lonxe de posicións panfletarias pouco axeitadas para a súa lírica– e a reflexión sobre a escrita, o seu valor e a forma coa que nos permite explicar o mundo e explicarnos a nós mesmas.

Atopei o título desta peza nun poema de O terceiro sonido, a derradeira sección de Ruído, para min o libro máis sólido de Luísa Villalta. Fala das confusións dun eu, dun primeiro encontro, e usa a poderosa imaxe do ciclope mesturada con elementos cotiáns como as xerras e os manteis. Ao final o eu e o ti quedan fundidos nun nós múltiple. Non é difícil reinterpretar o texto para ver nel o eu lírico de Luísa Villalta e a persoa que se enfronta a el por vez primeira. E se se produce a dedicatoria da data máis senlleira da nosa cultura, agora ou en calquera outro intre, conseguiremos que, como merece, ela estea entre todos nós e achegaremos unha das poéticas máis intensas e persoais da lírica posterior á ditadura a moitas persoas que poderán explicarse grazas a ela.

Comentarios